Total Pageviews

Tuesday, December 8, 2015

Silent Night


Austria rama Salzburg khaw kianga thingtlang khaw te reuh te, Oberndorf-ah chuan vur phingphisiau a sur seng seng a, lung remkhawma sak Inte chu a bawh paw chiai vek a. Chu khaw chhung mi te chuan kum khat chhunga zan thianghlim ber hman nan engkim an peih vek tawh a. An khaw biak in dar chu nakin lawkah a ri ral ral anga, ringtute chuan tawngtai leh fakna hla sa chungin Krista piancham lawmna hun an hmang tawh ang. An Biak In chhungah erawh boruak a pik hle thung. 1818 Krismas urlawk ni a ni a. Puithiam Joseph Mohr-a chuan an Organ neihchhun chu a chhia tih a hrechhuak tlai tlat mai. Mohr-a chu a mangang tak zet a. A siamtha thiam lo thlen meuh chuan Krismas ni a liam thui hle tawh dawn tih a hre reng a. Chu puithiam la naupang tak, kum 26 mi lek tan chuan rimawi tel lo chuan Krismas in awmzia a nei lo.

Mohr-a hi a naupan tet atanga rimawi ngaina mi niin zai, Violin tum leh tingtang tumin vantlang zingah pawisa a lo hlawh chhuak tawh thin a. A pa chu sipai niin a nu chu puanthui nia sawi a ni. A school kalna leh university kalna thlengin zai leh rimawi tumin a inchawm chho vek a. A taimak leh thawhrim dan lo hretu puithiamin puithiam hna zir turin a thlemthlu a, 1815 kumah nemngheh niin Oberndorf-ah hian 1817 atangin rawngbawl tura dah a ni ta a ni. A rawngbawlna kohhrante chuan an puithiam thuhril mai baka tingtang tum a thiam hle mai leh folk music leh pathian fakna hla sakte a thiam hle mai te chu mak an ti hle.

An Organ chhiat avanga lunghnur tak chungin Mohr-a chuan a lehkha chhiarna pindan a pan a. Tingtang nen ngawt chuan Krismas hla un sak a remchang dawn lo tih a hria. Tingtanga rem theih ngei tur hla phuah zai a rel a. Pen leh a ziahna tur lehkhaphek a inchhawp a, chutih pah chuan a hma lawka a kohhran enkawl zinga chhungkaw pakhat nau piang hlim a tlawh, nu in a fa sen te duat taka a chawi lai kha a mitthlaah a lo lang a. Mohr-a chuan kha mite nufa a mitthla atang khan kum sang khat dawn lai kal tawha zan thiang reh laia nu leh a fa sen pianghlim, inchawi tlei lai ni awmte chu a suangtuah chhuak ta daih a.

A'n ziak chhin a, hmuh theih loh kutin a rawn ziahpui emaw tih mai tur hian lehkhapuanah chuan hla thu a rawn chhuak zung zung a, a hla laimu ber "Stille Nacht, heilige Nacht" tih chu hla thu mawi tak tak hian a rawn chhunzawm nghal zung zung mai a ni. Chu Krismas thawnthu ropui tak mai chu hla chang rukah a ziak zo a, van lam thiltihtheihnain a rawn thuam tih loh rual a ni lo. Hun a tlem tawh si, a hlathute chu thluk nei tura buatsaih a la ngai a, zanlai dar rik hma ngeia peih hman ngei tur a ni. An khaw thenawm hnaite, Arnsdorf khaw zirtirtu Franz Xaver Gruber, kum 31 mi chu a va pan ta a.

Gruber-a hi chuan a music thiamna hi a thup thin a. Puantah mi a pa chuan music ah eizawnna tham awmin a hre lova, a naupan lai leh tlangval laite chuan a pa hriat lohin an school zirtirtu hnenah Music a va zir ru thin. Ni khat chu a Organ tum lai a pa'n a lo hre fuh palh a, thiam a tih em avangin zir zawm a phalsak ta law law a. zirtirtu hna thawkin an khaw kohhranah Organ tumtu ber a ni zui ta zel a.

Mi pahnih ina an sak rual chi tura a hlathu siam sa, a thluk ngaihtuah sak tur chuan a va ngen ta chawt mai a. Gruber-a chuan hlathu chu a'n en a, Mohr-a, a biak in lam pana hmanhmawh taka a kir leh lai chuan Piano hmaa thuin a thluk tur a ngaihtuah tan ta a. Zan tlai tawh takah chuan hla thluk chu siam zovin Mohr-a hnenah chuan a va tlan phei thuai a. Enchhinna hun pawh an nei tlem tawh. an han tichhin a, Mohr-a chuan Guitar perh chungin a sa anga, Gruber-a'n a lo bass anga, 'Silent night, Holy night' tih laiah zaipawlin an lo pui ve thin dawn a ni.

Zanlai a lo thleng dawn ta. Kohhran mipuite chuan zanlai hunserh hmang turin Biak in an rawn pan a, Organ ri ruai ruai kara Biak in chhung luh an tum laiin Biak in chhung boruak chu a reh duk mai a. Hun tiam a lo thleng ta. Father Mohr-a chu mipui hma dawhsanah chuan a rawn chhuak a, Gruber-a chu a kianga ding ve turin a hawi a. An Biak in Organ chhiat avanga Music pangngai tum theih anih loh dan tlem a han sawi hlek a. Mahse rimawi a awm loh phai dawnlo a ni, a han ti leh a. Gruber-a nen chuan a bik taka an buatsaih hla thar an sak tur thu chu a han sawi zawm bawk a.

Gruber-a nen chuan Krismas hla thar mawi em em chu an sa dun ta a. Zaipawlin a hla laimu laiah an lo pui ve zel a. Alps tlang vur bawm khah luk boruak thiang ang maia rilru dam sawng sawngna khawp hla thar mawi tak chu kohhran mipui pungkhawmte chuan thinlung leh tihtak zeta ngaithlain an reh duk mai a ni. Hla an sa zo a, Mohr-a chuan hunserh hman chhunzawmin pungkhawm ho hnenah chuan lawmthu a sawi a, thingthiin an tawngtai rual a, chumi zan zanlai inkhawm chu a khamawm loh takzet a ni.

Khami zan khan thu a tawp hlen teuh hle. Zan khat thil thu pawimawh zual phuhruk nan maia phuah an ni bawk a, an hla khan sak zui a hlawh hran lo a, khua a lo thal a, an Biak In Organ chu siamthat a ni chauh a. Chumi hnuah Mohr-a chu Kohhran danga sawn a ni a. Kum engemaw ti chhung chu a hlathu ang hrimin Zan thiang reh tih hla chu a reh zui vawng vawng mai a ni.

Vanneihthlak tak maiin an Organ chu hmantlak a ni lo zui zel a. Puithiam thar chuan siamtha turin 1824 emaw 1825 emaw khan a siamtha thiam Carl Maurachera chu a ruai a. Carl-a chuan a'n belchiang vel a, organ chhungah chuan Mohr-a te hlaphuah, an kutziak ngei, a thluk leh remna turte nena ziah thlap mai chu a hmuchhuak a. A hlathu tluangtlam leh mawi tak mai chuan a thinlung a hneh a ni ngei ang, Gruber-a hnenah chuan a copy a dil ta chawt a, an inpe ta a ni.

Oberndorf khua a chhuahsan hnuin Carl-a chuan kha hla ziak kha chhawm zelin a sa fo thin a. A ngaithlatute chuan mawi an ti thei em em a. Rei vak lo hnuah Tyrolean folk singers, Europe ram hrang hrang fanga zin kual thinte chuan mawi an tih avangin an hla sak thin list-ah an telh ve ta a, chung zinga rual khat chu Strasser Family an tih te chu an ni.

Strasser Family hi unau mipa leh hmeichhia pali zaithiam zet mai an ni a, 1831 emaw 1832 ah emaw khan Strassers chuan Germany rama Leipzig-a trade fair an neihna ah Silent Night chu an sa a, mipuiin thiam an tiin chu hla chu mawi an ti takzet a. Hemi hnu lawk hian tualchhung chanchinbu pakhat chuan a hmasa ber atan he hlathu hi a chhuah a, chutah pawh chuan a hla thupui "Silent Night" pawh hmang lovin Tirolerlied (Tyrolean Song) a ti satliah ringawt a, Mohr-a emaw Gruber-a hming emaw pawh tihlan a ni lo.

A hla chuan a fang zau zel a, nakinah phei chuan Folk song sa thin chhungkaw lar tak The Rainers te zarah Atlantic tuifinriat a kan pha ta hial a, anni hian America ram an fanna-ah an sa lar zual ta em em mai a ni. He hla ngaithlatu tam berte chuan hla tlanglawn satliah maiah an ngai thei ngai lova, hlaphuah thian un Haydn-a phuah a nih an ring ngawt zel a. Gruber-a leh Mohr-a te lah chuan an hlaphuah lar tak em em zia chu an hre reng reng lo. Father Mohr-a chu kum 55 mi niin rethei tak, Pneumonia veiin 1848 khan a thi a, a hla phuahin khawvel kilkhawr ber ber thlenga a fan thu reng a hre lo. King Frederick William IV of Prussia hnuaia zaipawl hruaitu berin he hla phuahtu a zawnna lamah 1854 khan Gruber-a pawh chuan an hlaphuah larzia a hre ve tan chauh a, kum 67 mi niin, hlaphuahtu an zawn thu hriain he hla lo chhuah dan hi Berlin lamah lehkhain a hrilh ta a ni.

A tir lamah chuan mithiamte chuan heng mi hnuaihnung tak tak pahnihte mai hian hla mawi leh ropui phuah chhuak thiam turah an ngai lova. 1863 a Gruber-a a thih ni thleng chuan ringhlel an la awm fo thin. Hemi kum vek hian Rev. John Freeman Young chuan he hla-a chang 3, tun thlenga sak lar tak zel hi saptawngin a let ta chauh a ni. Tun hnuah rinhlelhna awm ta lovin Austria ramah chuan anmahni hriatrengna siam a ni ta hial a. Krismas hla (Carol) lam expert, William Studwell of Northern Illonois phei chuan "Silent Night hi music lama Krismas chhinchhiahna ber a ni," a ti.

A ni taka, he hla hi khawvel ram tinah tawng chi tinrenga sak niin, German leh Welsh te, Swahili leh Afrikaans te, Marathi, Malayalam leh Mizo tawng tein sak a ni vek tawh a; malzai thiamah lah Bing Crosby, Elvis Presley, Stevie Nicks leh Dolly Parton leh Kenny Rogers inkawp te thlengin mawi tak takin an sa hlawm.

He hla hian khawvel hmun hrang hrangah hnuhma lawmawm tak tak a nei fova. 1914 indopui pakhatna-ah phei chuan British leh German-ho inep khirhna lai berah zan reh lai takin German sipai hote'n he hla hi rawn sa chhuakin British sipaiten an lo zawm a. Krismas urlawk zan ropui takah chuan hmelma inep rengte chuan hlim em emin hun an hmanho theih phah a ni. He indona-ah vek hian Siberian lunginah German, Austrian leh Hungarian saltang ten Silent Night hla an sak chu Russian Commandant chuan mittui tla zawih zawihin, German tawng pai tak hian, "Kum khat chuang kan indo hnua hmelma ena ka en loh theih hun cheu chu zanin chauh hi a la ni," a ti bawk.

1944 kum khan Nazi hovin an awpbeh Czechoslovakia ramah German sipai Officer pakhat chuan Krismas zanah nau hnuchham chawmna hmun a tlawh a, German tawnga Silent Night sa thei an awm em tih a zawt a. Mipa naupang pakhat leh hmeichhe naupang pakhat rawn pen chhuakin, 'Stille Nacht, Heilige Nacht' tih chu an han sa a, German Officer chu a nui sak a. Chu veleh an thlaphang thut a. Helai bialah hian Juda mite chauhin German tawng an thiam avangin an Juda nih an inpuang a ni ta der mai. Mahse German Officer chuan, 'Hlauthawng suh u, engmah ka tih lo ang che u,' a lo ti a. Puithiam valai leh Zirtirtupain an lo sak tawh, khawvel mi tam tak thinlung lo khawih thin chuan he German sipai officer thinlung pawh hi a lo khawih ve em em a ni.

Tluangtea Hnamte

Monday, December 7, 2015

A Christmas Carol


 Mipa naupang, kum 12 mi lek chu a thawh sen loh tùr a hma dawhkanah chuan a inchhawp ur a. Saidawiuma lehkha lo bel zèl chu a hna a ni. Nitin, dàrkàr 12 chhùng hna thawkin, shilling 6 chauh a hlawh a. Chu kudam-a a thian te chu sazu rual te chu an ni mai! London thlasik daifimin tukverh a rawn bawh chiai te chu rilru hrehawm takin a thlir thin a. A tàn chuan beiseina èng mawi hmuh tùr a awm thlawt lo a ni ber mai. A pa chu lei ba a ngah avàngin lung inah khung a ni a, a fapa chu lehkha pawh a zirtìr thei lo, nì khatah dàrkàr khat chauh lehkha bihna hun a nei thei tawk a ni. Chu naupang chu a beidawngin, reithei bik hliah hliahah a inngai lo thei lo a ni!

Hei hi 'A Christmas Carol' tih thawnthu ropui leh khawvèlin an chhiar nawn fo ziaktu, Charles Dickens-a pan lai nun chu a ni.

Krismas chu thla hnih chauhin a dang tawh a. Dickens-a ngaihtuahna ber chu, Christmas thawnthu ngaihnawm tak ziah chu a ni lo thei lo. Thawnthu tawi, felfai leh lungkuai tak a ni tùr a ni. November thla tàwpa peih hman ngei tumin a bei ta a. Tichuan, December nì 2-ah a zo thei ta tawk a, a kawm tùr pawh ama'n a design vek a. A man pawh shilling 5 chauh a ni ang. Dec. nì 17 chuan hralh chhuah theih tùrin an peih ta a. Urlawk zàn chuan copy 6,000 zet mai an hralh ta mai a.

He a thawnthua a changtupa, Ebenezer Scrooge-a hi pa kawm èm èm mai, London-a sumdawng hausa a ni a. Tum khat chu, Christmas Eve-ah a thianpa, Marley thlarauin a rawn tlawh a. Marley-a chuan a dam laia mi te a tanpui duh loh avàngin a thlarau chu thir khaidiata invet buai chunga a vahvaih thu te chu hrilhin, a ni paw'n a nun dàn chu a sim lo ngat a nih chuan chutiang bawka a awm tùr thu te leh Krismas thlarau pathumin an rawn tlawh tùr thu te chu ràpthlàk takin a hrilh ta chiam mai a. Marley-a sawi ang tak chuan Scrooge uikawma chu thlarau pathum te chuan rawn tlawhin, an zilh ta hlak a. Chu mi atang chuan a nun dàn sual tak chu simin, pa tha leh nelawm tak, mi piangthar tha tak a ni chho ta a ni!

Charles Dickens-a hian novel hlawhtling tak tak mai - 'David Copperfield', 'A Tale of Two Cities', 'Great Expectations' te leh Oliver Twist, Nicholas Nickleby leh The Pickwick Papers bàkah, 'Martin Chuzzlewit' te a ziak a. A Christmas Carol pawh hi lehkhabu làr tak niin, ' The Second Greatest Christmas Story Ever Told' tite'n an sawi hial rèng a ni. He lehkhabu hi, 'Krismas Chanchin Tha Thehdarhtu (Apostle of Christmas)' ti-a sawi a ni ta nghe nghe a ni!

Charles Dickens-a hi kum 1870-ah a thi a. A thih thu hian khawvél pum a fan chhuak a. London khawpuia naupang rethei pakhatin a thih thu a lo hriat chuan, "Krismas pa a fam ta a nih chu! " a ti hial a ni!..

* Krismas ropuina chu a behbawmah a innghat lo a, kan thinlunga nau thar pian tír hi a ni!

KC-i Pa, Khawlhring

Ngaihnawm Dangdai





☀ China rama Chongqing hmuna cheng Li Huiyan chuan an In hnuai lei chhungril ah tui luang awm tlata a hriat a vangin hlawhfa ruaiin an lai ta a. An choka zawn 50ft an laih hnu ah tui luang an lai thleng ta a. Chu tui luangah chuan sangha a lo tam phian lehnghal a. Lên an zuk zar thin a, an chhungkaw kham khawp chu man tur a awm reng a ni. Nitin sangha an hmeh theih phah thin a ni.

☀ England rama Birmingham a zirlai pakhat Roisin Madigan chuan inhlawhna hahdam em em mai a thawk thin a. Khum siamtu industry pakhatin an khum siam apiang mut a nuam dawn nge dawn lo enchhin nan an mut chhin tir thin. Thla 1 ah $ 1500 a hlawh.

☀ Kum 2009 a Arizona State a Council Election an neih tumin Cave Creek ah chuan Candidate 2 te votes 1925 ve ve hmu in an in draw tlat mai a. Inthlan that leh ai chuan tiin Playing Cards hmangin chak zawk an zawng ta ringawt. Card phawk huai zawk zawk chu chak zawk tura tih an ni a. Adam Trenk chuan Tawka King a phawk a, Thomas Mc Guires chuan Tawka Six a phawk ve thung. Adam Trenk chu tlingah an puang ta a ni.

☀ Georgia rama Camden County a Jail guard te chuan Jail tang tlangnel tak mai an man fuh a. Chu Jail tang chu Jail atanga chhuak ru in Dawrah mi cigarettes a ru a, Jail ah a lo kir leh thin a. Chutianga Ni tamtak a tih hnu ah Jail guard ten an man chhuak ta a ni. Tlanchhuah pawh a tum lem lo ni awm tak a ni.

☀ British mi pakhat Adrian Hayes hian kum 1 leh a chanve chhungin khawvel hmawr/tawp 3 ah a kal vek tawh. Kum 2006 May ah khawvel chhip Mt.Everest a lawn chhuak a. Kum 2007 April ah Hmartawp a thleng leh a. Kum 2007 december ah Chhimtawp a thleng leh a ni. Khawvela Tui thuk lai ber Mariana Trench mawng thlengin liluh thei hlauh se chuan khawvel hmawr/tawp zawng zawng a thleng kim ni mai tur.

☀ England a Sussex hmuna Zawhte pakhat ninhlei lutuk chuan Telephone box atangin Police Emergency no. 999 a lo dial thin a. Police ten an pick up in a reh daih zel bawk si. Chutianga vawi 4 lai a tih hnu chuan Police ten phone neitute In an rawn chhui thleng ta a. An zawh chian chuan an zawhte in number a lo thai kual thin lek a lo nia.

☀ China rama Hubei Privince a cheng Mo Zhaoguang chuan an in bul lawkah Lawi a vulh a. Zan lama an Ranin tha taka a kalh, light a off vek amaha lo eng a, rei vaklo hnua thim leh ringawt thin chu mak a ti hle a. Zan tamtak hnu ah pawh a chhan a hre chhuak zo ngang lo. Zankhat chu a bihthla ta hial a. Zanlaia Lawi tuihal chuan electric switch chu a hmuiin a nawr on a, tui a in zawhah a nawr off leh thin a lo ni. Lawi mak tak chu a va ni em!

☀ Kum 2009 khan US Secretary of State Hillary Clinton chuan Kenya ram a tlawh a. Nairobi Councilor hlui Godwin Chepkurgor chuan a fanu pasal neih denchhenin Clinton chu Bawngpui 20 leh Kel 40 a lo pe. 9. Michigan a Griffin of Pontiac mi Tarrance leh Tariq te chu Phir ni siin Ni hrang, Thla hrang leh Kum hrangah an piang. Thil mak vak a ni lo. Tarrance hi 2008, December ni 31 zan dar 11:55 ah a piang a. A hnu minutes 26 ah Tariq chu kum 2009 January ni 1, zing dar 12:17 ah a piang ve thung a ni.

☀ Kum 1944 khan USSR Fighter pakhat chu Norway ram bul lawk vur zingah a tla a. A hnu kum 3 ah an hmuchhuak chauh a. An hmuh chhuah hian Fighter chu vurin a lo khuh vek a. Pilot chu a seat ah thu in Cigarette a la pet kawh..

☀ Kum 2009 khan South West Florida tum tur Thlawhna pakhat chu van boruakah pilot a thih thut avangin passanger zinga pakhat Doug White chuan a khalh chhunzawm ve tawp a, him takin a tumpui a ni.

☀ Australia rama New South Wales mi Luba Relic chuan Traffic dan a bawhchhe nasa deuh a ni ang, Court in kum 3000 AD thleng Lirthei khalh thei lo turin a chung thu an rel.!!

Hmar Tlangte

Sunday, December 6, 2015

An Old Christmas Card - Jim Reeves



Christmas a lo hnai chho leh ta hle mai, boruak te pawh a thlasik khua ta. Lung te pawh a leng ve leh tan ta veng veng mai. Hmun hrang hrangah Christmas hla hriat tur a awm ta nual mai. Kumtin mai a Christmas ti Christmas em emtu pakhat chu Jim 'The Gentleman' Reeves-a hla ho muang dam ruih mai te hi an ni tlat mai. Christmas hla thar tamtak hi rawn chuak mahse Saphla ah pawh Mizohla ah pawh Christmas boruak a min chen tir veng vengtu bik hi an awm tlat thin.

Old Christmas Card Chu:

Inchhunga bungraw tawngtawl tamtak zingah chuan thingrem hlui tawh tak mai, paw deuh thar tawh hi a awm a. Chu thingremah chuan eng engemaw thil hlui deuh deuh bak hmuh tur a awm lo. Achhungah chuan eng eng te nge awm pawh kan hre vek seng lo, mahse chung bungrua leh thawmhnaw hlui tawh tak tak mawngah chuan thil hlu tak mai, a sum leh pai ang zawnga thil hlu ni miah lo, mahse a neitu tan erawh rangkachak tangka aia hlu zawk, suangtuahna khawvel a chen tir theitu thil pakhat a awm tlat mai. Chu thil hlu tak chuan suangtuahna khawvelah chen tirin, ngaihtuahna mu hnu a kaitho a, hun liam tawh hnu chu mitthla an kokir thar leh in lung hlui a tileng in hlim lai ni te a ngaih tir thin a ni.

Chu thil chu a hmangaih ber nen a Christmas an hman dun hmasak ber tum a an Christmas tree hmasaber hnuaia thilpek dang tamtak zinga lo let bal mai a hmuh, a hmangaih leh duhber mai in a a tan liau liau a a tih Christmas card chu a ni. Mahse he card hi card dang ang ngawt anilo, hlui in zawr chul viau tawh mahse he khawvela a hmangaih ber thin in a a pek a nitlat. A aia hlu a awm chuang lo. A chhunga thu inziak te chu a ngai te te in ala thlum reng a, chutianga thu thlum tha chu hmuchhuak tur chuan a hmangaihber-i chuan Christmas card sang chuang fe a zawn kual a ngai ngeiin a ring a, chung te avang pawh chuan chu card chu a hlu zual em em a ni.

Chu Christmas card hlui tawh tak avang chuan Christmas card a hmuh apiangin tudang ngai lova an pahnih chauh a hlim taka Christmas an hmandun lai hun te kha hrechhuakin a lung hlui a leng vawng vawng thin a, chu Old Christmas Card avang chuan a chhingmit tui chu a far leh thin a ni.

Mahse, hun leh ni te a liam a, engkim a lo dang zo ta. Tunah zawng a duhtak hmel chu hmuh tur a awm ta lo. A sulhnu a hmuhtheih chin chu chu Christmas card hlui tawh tak mai a-a thu thlum nalh em em mai chauh chu a lo ni ta a ni. Hlim lai ni leh lungruala len lai ni te hi hun hian tuilian angin a lo herliam pui si thin, mahse hmangaih leh duh tak te hi zawng kumsul khuarei pawh chang se nghilh ni an awm thei si lo, hei ngei hi a ni he Old Christmas Card pawh hian a lo hnutchhiah chu...

"An Old Christmas Card"
(It's a memory of an old Christmas card)

There's an old Christmas card in an old dusty trunk
And it brings back sweet mem'ries dear to me
'Tho it's faded and worn, it's as precious as the morn
When I found it 'neath our first Christmas tree.

I thrill with every word, every line
Guess I'm always sentimental 'round this time
Pardon me if a tear falls among my Christmas cheer
It's the mem'ry of an old Christmas card.

You know, I don't know why
I get to feeling sentimental
About this time, every year.
But every time I see a Christmas card,
I somehow can't help reminiscing.
About the very first Christmas
that you and I spent together.
What a beautiful Christmas card
you gave me that year.
Why, I know you must have looked
through thousands of cards to find
that wonderful poem
that still brings a tear to my eyes.

I thrill with every word, every line
Guess I'm always sentimental 'round this time
Pardon me if a tear falls among my Christmas cheer
It's the mem'ry of an old Christmas card.


BigDaddy Hmahmatea II

Vantirhkoh Thilpek





Krismas Pual

December ni 23, 1993 a ni a. Pasal tel loa mahni chauha fate enkawl chu thil awlai a ni hauh lo. College kal a ngai bawk si, ka fate chawmna ngaihtuah a ngai bawk si, ka indaihlo thei khawp mai.

Krismas chu a lo thleng a ni tawh mai a, nghahhlelhna reng reng ka nei lo. Ka huphurh em avangin rawn thleng lo tawp mahse pawi ka ti lo reng reng.

Kan in te tak te mai chu ka thlir kual a, ka thinlungah thil pakhat chu chiang takin a rawn lang thar leh nghal zawk a. Kan rethei chiang khawp mai. Kan inah chuan mut pindan pahnih awm ve mahse a te dun em em a. Pakhat zawkah phei chuan ka fa naupang ber, nausen mutna a leng vel chiah a tih theih a. Pakhat zawkah chuan ka fapa khum leh a dressing table a leng chiah bawk a, pindan pakhata mudun thei an ni lo hrim hrim. Kei chu sitting room chhuatah zantin ka mu mai thin.

Ka fate pahnih nen thawmhnaw dahna pawh kan intawm vek mai a. In chhunga kan awm chuan kan inhlat thei tak tak lo. Kan in chu a zim em a ni. Ka fate pindanah chuan kawngkhar pawh a awm chuang lo a, engtiklai pawhin ka hmu thei reng a. Hei vang hian an thla a muang thei hle a, malsawmna chikhat chu a ni ve hrim hrim.

A tuk tukleh chu Krismas a ni tawh a, zan dar 8 vel bawr a ni tawh a, khua lah chu a vawt em em mai a. Ka fate chu an muhil ve ve tawh a, kei pawh rizai sin hlun chungin tukverh bulah chuan ka thu a. Pawnlam chu ka thlir veng veng a, chutih lai chuan kawngka chu an rawn kik a. Mak ka ti khawp mai a, chutiang huna kan ina rawn kal tur awm ang hriat ka nei si lo a. Kawngka chu ka va hawng a, ka hmelhriat loh hlir mai hi pawnah chuan an lo ding a.

Min hmuh chiah chuan an lo nui sang hlawm a, bawm fun mawi hi an lo keng far mai a. Ka hrilhhai khawp mai a. An hmel ka en a, an nui sang hlawm si a, keipawh chuan bangbo deuh chung chuan ka nuih let ve ta ngawt mai a.

Pa pakhat chu a rawn penchhuak a, “Mawii i ni em?” tih pahin a bawm fun mawi ken lai chu min rawn pe nghal a. Kei lah chu ka hrilhhai em avangin tawng nachang pawh ka hre lo a, ka lu ka bu ringawt a. Ka rilru a kim lo emaw an tih hial ka ring. Ka aw chu ka chhuah thei ngang lo a ni.

Nu pakhat chuan bawm dang min pek pahin, “Hei pawh i ta tur a nih hi,” a rawn ti ve leh a, a nui sang reng bawk a. A sam dum hlap mai kara a hmel rawn lang chu vantirhkoh ang maiin ka hmu a ni.

Ka inngaihtuah harh a, ka aw pawh chu a chhuak ve thei ta a. In chhunga lut turin ka sawm a, min rawn zui lut ta hlawm a. Pa ber chuan min zui hmasa ber a, an nu leh an fate pahnih nen chuan in chhungah chuan an rawn lut vek a. Naupang pahnihte chuan an bawm ken chu rit an tih deuh avangin an pai deuh khat khat a.

An chhungkua chuan an hming te min hrilh a, an bawm rawn ken zawng zawng chu kan chhungkaw tan a nih thu an sawi a. Hemi te chhungkua hi ka hriat ngai an ni hauh lo a, inhre ngai lo mah ila kan mamawh tur chu an hre khawp mai a. Kan nufa ho inhmingkim turin thilpek chu an rawn keng thlap a, chu mai ni loin ei tur tuihnai tak tak an rawn keng tel bawk a. Ka pawisaa ka lei theih miah loh tur thil hlir mai an ni. Ka rilruah chuan Krismas pangngai tak kan hmang ve thei ngei dawn a ni tih ngaihtuahna a rawn lut nghal a. A ruka ka lo suangtuah ang chu Pathianin a hria a, vantirhkoh a rawn tir ta ni ngeiin ka ngai nghet tlat a.

A hmaa Krismas ka huphurh chhan zawng zawng kha chinfelin a awm ta vek mai a, ka lawm dan chu sawi thiam chi pawh a ni lo.

Vantirhkoh chhungkua chuan an la duhtawk lo cheu mai! Lehkha var hi min pe a, an vai mai chuan an nui sang reng a, pakhat te tein min chibai diat diat a. Kan inchibai zawh chuan ‘Merry Christmas’ tiin min thlah a, zan thimah chuan an chhuak leh ta a.

Thil awm dan chu ka ngaihtuah a, mak ka ti em em a, ka rilru a khawih bawk si a. Ka bul vel chu ka en kual a, bawm chei mawi chi hrang hrang leh thilpek dangte chu a let phung hlawm a.

Ka insum zo ta ngang lo a, ka tap ta hawk hawk a. Lawmna hlirin ka khat a, awm dan pawh ka thiam lo, tap chung chuan ka hawi kual chhen ringawt mai a ni.

Ka thinlung chu thlamuannain a khat a, kan in chhung tereuhte ah pawh Pathian hmangaihna chu a rawn thleng phak a ni tih ka ngaihtuah a, ka hahdam sawng sawng mai a.

Chhuatah chuan ka thingthi a, thilpek chi hrang hrang let rum mai bulah chuan Pathian hnenah lawmthu sawiin ka tawngtai a. Ka tawngtai zawh chuan ka ding a, rizai chuan ka intuam leh a, tukverh bulah chuan ka phei leh a, pawnlam chu ka thlir chhunzawm leh a.

Nichina lehkha var min pek kha ka hrechhuak zawk a. Naupang thil thar nei ang maiin ka zuang tho zawk a, ka va la a, ka hawng ta sawk sawk a. A chhunga thil awm rawn tlachhuak ka hmuh chuan ka meng phar awn awn mai a. Chhuatah chuan pawisa hi a tla darh deuh sang mai a. Cheng nga, cheng sawm, cheng sawmhnih tih velte a ni hlawm a.

Pawisa chu ka chhar khawm a, ka chhiar ta nghauh nghauh a. Ka mittui chu a parawl kuang mai a, ka khawhmuh te chu a fiah lo riai mai a. Chuti chung chuan pawisa chu ka chhiar zel a. Ka chhiar zawh hnuah chuan a bul atangin ka chhiar tha leh a. A vai chuan cheng sangkhat ngawt mai a tling a, ka hnuk a ulh leh teuh mai a, tap tuau chung chuan a riin, “Cheng sangkhat,” ka ti ta ngawt a.

Ka fate muhil chu ka va en a, lawm avanga mittui luang zawih zawih chung chuan a vawikhatna atan ka nui ve ta sak a. Chutianga hlim vanga nuih chu ka nei khat ta khawp mai.

Naktuk mai hi Krismas urlawk ni a ni tawh tih ka ngaihtuah a, a hmaa rilru hrehawm deuha ka awmna chhan ber kha a ni a. Tunah chuan hun reilote chhungin thil a inthlak danglam ta vek mai.

Ka hmelhriat miah lohte avangin ka rilru na leh hrehawm kha a reh vek a, hlimnain a luah khat tlat tawh a. He ni ropui tak hi engtikah mah ka theihnghilh leh thei tawh dawn lo a ni.

Vantirhkohin min rawn tlawh atang khan kum tam tak a liam ve leh ta a, pasal ka nei ve leh tawh a. Kan chhungkua pawh kan awm thei ve pangngai tawh a, kan hlim thei hle bawk a. 1993 hnulama Krismas a rawn thlen apiangin keini aia khawsak harsa zawk hi kan zawngchhuak ta ziah a. Thilpek chi hrang hrang leh ei tur bakah pawisa tlem azawng chu kan pe ve ta ziah a.

Kan chunga thil thleng kha midang chungah thleng ve zel se kan duh tlat a. Pathian hnen atanga malsawmna kan dawn chu midangte kan sem then ve ngei tur a ni tih chu kan rilruah a nghet tlat tawh a. Chutianga thil kan pek chu mi thenkhat te pawhin an chhawm chhoh ve zel kan beisei tlat bawk a ni.

Friday, December 4, 2015

Christmas Thilpek

Krismas Pual

Khaw pakhatah hian nupa fel tak mai, Esther-i leh Mike-a te hi an awm a. Kum tin mai hian Christmas a lo thlen dawn apiang hian Esther-i chuan a thiam ang tawk hian in te chu a han chei a, Christmas Tree te chu inchhungah mai ni lovin an in pawn ah te pawh chuan a dah thin a. Light chi hrang hrang leh thil cheimawina nalh tak tak te chuan an in leh a chheh vel te chu a chei nasa thin hle a ni.

Hetih lai hian Esther-i pasal Mike-a erawh hi chuan Christmas inpuahchahna boruak vel hi a ning thei em em a, Christmas lo thleng tur chu a ning ni lovin mi zawng zawng mai in a an in leh a chhevel an chei te, chhung leh khatte leh thian tha te pek tur a thilpek chu hrang hrang an lei te leh Esther-i ngei pawh in kumtin a a pate awrh tur atana Necktie a leisak ziah te, an pi ber pek tur atana hmai hnawih chi hrang hrang a lei thin te chuan a thaw a ti ipik hle thin a. A chhan chu chutiang thil chi hrang hrang lei nan a an sum leh pai hman zozai te chu a lo chhutpui a, Christmas an hmuah dan chu a rilru chuan tha a tilo hle a, mahse engmah sawi em em lo chuan a nupui leh fanau te pawh chu Bazarah te chuan thil leiin a chhuahpui kumtin ve ziah tho a.

Tum khat chu Christmas hnaih tawh tak maiah hian an fapa Kelvin-a, kum 12 mi hi Wrestling Tournament an siamah chuan a tel ve a. Esther-i leh Mike-a te chuan an fapa inbuan en tur chuan mipui zingah chuan a thu ve a. Junior Level ah chuan an fapa chu chhuakin a khelh hun alo thlen chuan Kelvin-a chu a rawn chhuak hmasa a, chumi hnu ah chuan a tumpui tur mihang (Black) naupang hi a rawn chhuak a. Chu mihang naupang chu a tawiawm tute pawh mihang vek an ni a, veng kir khawr (slum area) pakhat atanga rawn tel ve a ni a. Kelvin-a chu wrestler inthuam dan famkimin wrestling pheikhawk te, lukhum (head gear) te chu a bun in a khum thlap a. Mahse, a tumpui tur pa erawh chuan pheikhawk chhe tak mai, a suihna hrui pawh awm mumal lo hi a bun a, chutah lukhum (head gear) khum tur pawh a nei lova. An lukhum (head gear) chuan wrestler te lu leh beng vel inhliamna lakah a veng tih chu Esther-i te nupa chuan an hre ve reng mai sia. An han inbawh a, an han in paih vel te chuan Esther-i te nupa chuan an rilru tak chuan nuamlo an ti hle mai a. A chhan chu an fapa chu a tha thei ang berin a inthuam a, a tumpui mihang naupang erawh chu lukhum pawh khum lovin a khel a, a inhliam palh an hlau em em mai a ni.

Kelvin te an intum mek lai chuan Mike-a chuan indawm vung vung chung hian, "A pahnih khuan chak thei se ka ti ngawt mai! An theihtawp an chhuah dun sia, khutia a chaklo zawk an awm chuan an rilru te a hnual anga, an tuina tak infiamna hi an khel chhunzawm duh lovang tih mawlh hi ka hlau," tiin a sawi a. Esther-i chuan Mike-a thilsawi chu a hrethiam mai a, a chhan chu Mike-a hi naupang ngaina em em mai mi a ni a. A bik takin infiamna lam a ngaina in a phak ang tawkin naupang tanpui ngai a hmuh chuan infiamna lamah a theih ang tawkin a tanpui thin a ni.

Esther-i chuan a pasal Mike-a rilru put hmang te chu a han ngaihtuah a, an hma lawk a Christmas lo thleng tur chu tum dang anglo takin a tihdan a thlak ta thut mai a. A pate te, an pi ber leh an fate tan chuan engmah a leisak ta lova. Sport thil an zawrhna dawrah chuan kalin wrestling an khelh a an hak thin kawr te, an pheikhawk bum ang thin te leh an lukhum (head gear) khum thin ang te chu a lei teuh a, an fapa Kelvin-a tumpui pa te vengah chuan a pasal Mike-a hriat loh chuan ava sem ta vek a.

A thil tih chu Esther-i chuan lehkha ah a ziak a, envelop ah a khung a, chu envelop chu an inchhunga Christmas Tree an dahah chuan a dah a. A tukah chuan Esther-i lehkha dah chu Mike-a chuan a han hmu a, a lawm em em a, ri chhuah meuh in a nui a. Chu thil chuan Esther-i pawh chu a tihlimin a tilawm em em a, a pasal Mike-a pawh chuan kum dang Christmas ang lo takin phur tak leh tha tho takin chu Christmas an hma a thleng tur chu a hmuah phah ta a.

Chumi kum atang chuan kumtin chuan Christmas lo thlen dawn apiang chuan anmahni thil tur te lei lovin midang tanpui zawngin Esther-i te nupa chuan an rilru an pe ta a. An thiltih chu ziakin envelop ah chuan an khung a, an inchhunga Christmas Tree ah chuan an dah zel a, a tukah a dah tu lo zawkin a chhiar zel thin a.

Chutia envelop an tih thin chu an fate pawh chuan a awmzia te an han hre chhova, Christmas atana an thil thar neih thin te chu kum tin a reh tial tial a, midang a mamawh zawk te tan an thawmhnaw ai te, an toys leina ai te chuan thildang an lei a, anmahni tawkin a mamawh nia an hriat te hnenah chuan thilpek chu an pe ve thin a. An nu leh pa te tih ang bawk chuan an thiltih chu lehkha ah ziakin envelop ah an khung a, an Christmas Tree ah chuan an dah ve thin a. Chu an tih chuan an nu leh pa, Esther-i leh Mike-a te chu a tilawm em em a, Pathian hnen an fate chu hlanin an chhungkaw pum chuan Pathian rawngbawl turin leh an phak ang tawk mi te tanpui zel tuin Pathian hnenah an inhlan thin a ni.

Mike-a te nupa hian an thil tih thin te chu an tu lo awm leh zel te hnenah pawh an zirtir zel a, an thlah lo awm zel te chuan Christmas alo thlen dawn apiangin mi harsa te tanpui nan an sum leh pai leh an thil neih te chu an hmang ta ziah a ni.

Isua Krista, Pathian fapa kha Khawvela damdawiin tha leh changkang berah pawh a piang thei reng, puan tha ber ber leh mutna tha ber ah pawh a mu in a sin thei. Mahse, engvanga ran chaw pekna thleng ah kher rawn piang nge anih? Kan Lal Isua Krista alo pian khan Pathian chuan khawvel a Lal ropui tak tak te pawh Isua chu chibai a buktir thei reng. Mahse, engatinge berampu te leh ran te khan chibai an buk? Engatinge Lalber thar lo piang kha hmun tlawm takah piangin mi tlawm ber ber ten chibai an buk? "Heng mi te ber chunga in tih hi ka chunga ti in ni e," tiin kan Bible thianghlim ah Isua chuan min hrilh kha. He Christmas lo thleng turah hian mi tam tak chu nasa takin a tha ber ber te leiin kan inbuatsaih maithei, mahse tlawm taka nungin kan thil leina ai, kan phal ang tawk tawk te mi harsa leh tanpui ngai te tan kan pe phal dawn lawm mi? I thilpek ho te a i ngaih kha chhungkaw thenkhat tan chuan lawm a tah na tham a tling thei. Chuvangin kan hma a Lal piang chibai buk tur a mi tinreng kan in buatsaihna karah hian midang Pakhat tal tan malsawmna nih i tum theuh ang u..

Thursday, December 3, 2015

Krismas Thilpek Ropui Ber

“Kan tan naupang a lo piang a, fapa pekin kan awm ta a"
(Isaia 9:6)

Kan thupui sawi tur hi Krismas thilpek ropui ber, “Fapa pekin kan awm ta,” tih a ni a. He tawngkam hi zawlnei Isaia tawngkam, Lal Isua pian tur hrilhlawknaa ngaih a ni a. A lo to chhuahna rilzia leh makzia hi mihring tawnga sawi fiah zawh rual a ni lo va, sawi loh theih lah a ni hek lo. Hetiang hian i lo thlir ho ang u :

1. Chhinchhiahna pasariha chhinchhiah:
Eden bawhchhiatna avangin Pathian leh mihring chu kan inthen tawh a. Eden huana kan luh theih tawh lohna turin nunna thing chu mei khandaih vir tawn zawk zawka ven a ni a. Thupuan bung 5-8 thute hi Lal Isua pian atanga a thih inkar huapa sawi theih ni mah se, a pianna lamah bel ta ila : Lehkhabu pakhat, a chhung lam leh pawn lama ziak, chhinchhiahna pasariha chhinchhiah tlat chu lalthutphaha thu chuan a kut ding lamin an keng a. “Tu nge lehkhabu hi hawnga a chhinchhiahnate phelh tlak awm?” tiin vantirhkoh chu aw ring takin a au lauh lauh mai a. Vanah te, leiah te, lei hnuaiahte chuan lehkhabu chu hawnga a chhinchhiahnate phelh tlak tumah an hmu zo lo va. Hei hi eng nge a awmzia ni ang? Mihringte sualna avangin Pathian nena kan inkarah indaidanna bang pui a awm a, chumi tikiang thei chu tumah an awm lo tihna a ni âwm e. A hmutu Johana chu a tap ta zawih zawih a.

2. Thu lawmawm a lo thleng ta :
Suala tlu tawh mihringte chhandam turin vanah an zawng a, an hmu zo lo va, leiah leh lei hnuai thlengin an luh chilh tawh a, an hmu zo lo. Nakinah chuan ennawm mak tak mai a lo lang ta! Upa zinga pakhat chuan Johana hnenah, “Tap suh, ngai teh, Sakeibaknei, Juda hnama mi, Davida Bulpui khan lehkhabu chu hawng tur leh a chhinchhiahna phelh turin a hneh ta,” a rawn ti a. Van ropuina hlipin Lal Isua chuan lei hmun tlawm ber a rawn luhchilh a, kraws-ah hma a rawn chhuah a.

3. Ennawm mak thar a lo lang :
Beram No inpekna chu zahna hlanin Thilnung palite leh Upa 24-te chuan an lallukhum phawkin a hmaah an bawkkhup a, “Nang lehkhabu chu la a, a chhinchhiahnate phelh tlak i ni e...” tiin ruah tham loh hla thar an sa a. Johana chuan ennawm mak thar lo lang zel tur chu a thlir reng a. Vantirhkoh a singa sing tam takte chuan aw ring takin, “Beram No talh tawha hi Thiltihtheihna te, hausakna te, finna te, chakna te, ropuina te, chawimawina te, malsawmna te hmu tlak a ni e,” tiin hla mawi ropui an rawn rem a. Chumi zawhah chuan van leh lei chung leh hnuai leh tuifinriata thil siam tinrengte chuan, “Lalthutphaha thu leh Beram No hnenah chuan malsawmna te, chawimawina te, ropuina te, rorelna te, chatuanin awm rawh se,” tiin an au rual a. Thilnung palite chuan, “Amen Amen,” tiin an lo chhawn a, Upate pawh chuan bawkkhupin chibai an buk a.

Hlaphuahtuin “Ennawm mak thar a lang zel ang a thuk si,” a tih ang khan Johana chuan Beram Novin chhinchhiahna pakhat phelh atanga pasarih phelh lai chu a thlir reng a. Lal Isuan chhinchhiahna pasarihna a han phelh lai phei chuan van miten mak an ti lutuk a, ri reng reng awm lovin dar chanve lai chu van a reh thup mai a. Van miten Krismas an hman dan hi kan thlir chuan – lawmna leh mak tihna a inkawp a, lei mite duhsakna leh uina a inkawp a, aw ring taka hla sak leh ngawih thup a inbelhbawm bawk a ni. An tihtakna hmel hi Krismas hmel leh awmzia tar lanna a ni.

4. Zawlneite hnenah puan a ni :
Pa Pathianin a Fapa lei mite a pek tur thu hi chawpchilha lo thleng thut a ni lo va, zawlneite hnenah khan vawi za chuang a lo hrilh tawh a. Zawlneite kaa Lal Isua chungchang hrilhlawkna thute hi vawi zahnih chuang a lang a ni. Zawlnei Mika chuan Isua pian hma kum 750 velah khan Bethlehema Isua a pian tur thu te, vuak leh chilchhak a tuar tur thute a lo sawi lawk tawh a (Mika 5:1,2). Zawlnei Zakaria chuan Isua chu sabengtung chunga a chuan tur thu te, tangka 30-a an hralh tur thu te, a man chu belvawtu ta tur a nihzia te, a zirtirten an phatsan tur thu te, a nâka feia an chhun tur thute a lo sawi lawk a (Zak. 9:9; 11: 7,12,13; 12:10). Zawlnei Hosea chuan Aigupta rama a tlan bo tur thu a lo sawi lawk bawk a (Hos. 11:1). Zawlnei Isaia chuan Isua chu nula thianghlimin a pai tur thu te, a hming tur te, amah hektute hmaa a ngawih reng tur thu te, misualte nena tuar tlang tur a nih thu te, a tiduhdahtute tana a tawngtai tur thu te, mi hausa thlana an zalh tur thute a lo hrilhlawk a (Isa. 7:14, 53:7,9,12). Bethlehema a pian tur chungchangah hian Isua chauh lo pawh Bethlehema piang tur chu an tam ang tiin khawvel mite chuan mi dang chungah bel an tum thin. Chutiang chu tam mah se, pian hlima Aigupta rama tlan bopui leh tangka 30-a hralh a ni ve em, tih chu zawhna pawimawh a ni ang. Chutiang chu Bethlehema mihring piang tawh zingah pakhat sawi tur awm sela, a nih leh a hralhna manin belvawtu hmun an lei ve em? Vuak, chilchhak leh feia chhun a ni ve em? Mi hausa thlanah an phum ve em? Hengte hi mi dang chunga thleng ve zel thei a niin a lang lo. Thuthlung Thar kan chhiar chuan, “Zawlneite hrilhlawk kha a lo thlen theih nan,” tih kan hmu fo mai.

Zawlneiten an hrilh lawk lai hian a hun laia mite chuan dawt muhlumah pawh ngai sela an thiamawm tho mai. Nimahsela a hun laia mite an thih zawh vek hnuah, an thlanah pawh arsi ek a kai that tawh hnuah, a hun takah an hrilhlawkna thu hi a lo thleng dik ta si a. Hrilhlawkna kum zahnih chuang daih, a kim biaia Lal Isua chunga lo thleng hi a mak a, Pathian thu hi a rintlakzia a tilang a, khawvel mite hriat ve loh, kan Pa ram thil a ni. “Pathian thil rel dan hi a va mak em ! hriat phak rual loh a ni.

5. Leiah a lo piang van Lalbera chu :
Lei miten Krismas rim kan hriat hma daih khan van mipuite chuan Krismas hi urhsun takin, mak takin, bawkkhup chungin an lo hmang tawh a. Aw ring takin Beram No zahna hla thar an rem a, a chang leh Beram No inpekna chu mak tiin dar chanve lai an reh thuap bawk a. Chu thu lawmawm chu zawlneite hnenah hriattir an ni a, Isua pian hma kum 700 zet kal taah khan Isaia chuan, “Kan tan naupang a lo piang a, fapa pekin kan awm ta a,” tiin a lo sawi lawk a.

A hun bi a lo kim ta. Chumi zan reh takah chuan, thlasik vur daifim hnuaiah Lal Isua chu ranthlenga a rawn mut zan khan, vana miho mipuite chu Bethlehem daiah an lo pung khawm a, “Chungnung berah Pathian ropui takin awm rawh se, lei chunga a lawm em em mihringte hnenah rem thu leng rawh se,” tiin lei mite hnenah duhsakna sang ber (Shalom) an rawn hlan a.

6. Fapa pekin kan awm ta :

Chutichuan, “Fapa pekin kan awm ta,” tih hi a sawi awl hle mah se, a lo to chhuahna erawh chu a ril hle. Pa Pathian hmangaihna chuan kan inkara indaidanna bang a rawn su chim a, chhinchhiahna pasarihte a rawn nuai bo va, Sinai tlang Dan thuthlung chu khawngaihna thuthlungin a rawn thlakthleng a, Dan chuan Lal Isua chu kawng lai kianin kawng sir a chuh rawk rawk a. Hmun tlawm ber Bethlehem ranthleng chu a rawn chawimawi a, puithiamte leh lal leh zawlneite Office chu a rawn luahlan a, mi sualten pheichham an man a, mi retheiten thang an chhuah a, tlang tenawm ber Kalvari tlang chu tlang ngainatawm berah a rawn letling a. Lal Isua hmaah chuan mi bawlhhlawh sil fai an ni a, thianghlima inngaiten an bawlhhlawhzia an hre thung thin.

He thilpek ropui ber hi a dawn dan dikin kan dawng em? Mi retheiten an dawn chuan hausakna a ni a, natna tuarten an dawn fuh chuan damna a ni a, chapoten an dawn chuan tlawmna puan an sin a, mi duhamten an dawn fuh chuan thilphal an zir thin. Kumin chhunga lusun chhungkuate pawhin he hun hi hnung lam ngaihna hun atan i hmang ral lo vang u. He thilpek ropui hi la ila, thihna en lovin nunna kan en ang a, thlan lam hawi khan thawhlehna lam a hawi ang a, hnuai lam entuin chung lam a thlir ang a, hun kal ta thlira lunglengten hmangaihna thar zel tur lam an thlir ang a, chutah chuan kan duh tak kal tate chu van ropuina hain an hmel kan hmu thei ang.

Krismas dawnin thilpek (present) kan inthawn thin a; thian nei tam deuhte phei chuan Krismas Card an tar tlar dul thin a. Hengte hi sawi nepna ni lovin, mi dangte hnen atanga thilpek dawng teuhtute hian Krismas thilpek ropui ber, ‘Fapa pekin kan awm ta’ tih hi kan dawng lo palh hlauh vang e. He thilpek dawngte chuan, “Van Lalreng, ro- pialral lunghlu ka chhar ta,” tiin ro hlu ber chhar hmel an pu a. Chu thilpek chu an bangah tar mawi lovin, an nunah an tar mawi thin. Fapa pekin kan awm ta, Amen.

Rev Vanlalzuata

Thursday, November 26, 2015

Sate Man Dan

bm-wildcat-127.jpg

Sate man dan ve thung aw.

A hmasain Sate kan tih tak hi eng nge an nih tih hi ka hre chiang lemlo a, thenkhatin "Ramsa Ar tiat rualho vel hi Sate an ni mai. A bikin an awm chuangjo" an ti a. Engpawh lo nise Sate a ni tawp mai a ni. Pu Buanga chuan Sate hi Wild-Cat ti in a dah a, thlalak pawh khi chu chu a ni e.

Sate ho hian tui an tih ber chu Khuaino leh a Zu hi a ni a, chuvangin man i tum chuan khuai no neih hun lai in i zawng tawp mai dawn nia aw. An khuaila i hmuh fuh ta a ti hian ti ang che, khuai chuan thingkungah bu an siam tlangpui a, sate in an hmuh chuan a pa zawk hian maimitchhingin a han la a, a nu zawk hian a hnuaiah a lo nghak a, a nu zawk chu a hlan chhawng zel thin, chutia an khuai la lai i hmuh fuh chuan, han lawn chilh ve la, maimitchhing ve lo a nu zawk chuan a hlauh che avangin a rang a rangin a zuangthla ang a, a tlahlum anih loh pawh in a na thawkhat viau ang. tichuan a pa khuai lak sa chu ilo ak zel anga, a tawpah a mawnga beng phut pah chuan ring tawk in, "a awm tawh mang nange," han ti phut mai la, a thidang kha a let thla tawp anga, a hnuaiah a nu zawk nen chuan i vawhlum ang a, i ak haw tawh mai dawn a ni. I va hlawhtling leh pek em!

ђ๓คг tlคภﻮtє

Wednesday, November 25, 2015

Zawng Man Dan

pictures-of-baby-monkeys.jpg

Zawng man dan ve thung.

Zawng hi hmanraw tello chuan a man a man theih rual an nilo tih chu kan hre vek awm e. Mahse hmanrua pawh ngai vaklo a man theih dan hi a awm ve tlat. Han chhiar phawt teh.

Zawngho hi a huho a puka khawsa thin an ni a, kham pang sang takah hian an puk a awm tlangpui a, chhun lamah chaw zawngin an chhuak vek a, chu tak chu i hun tha chu a ni. Chaw zawng a an chhuah vek han nghak phawt mai la, an chhuak vek ta maw tihah Adama suit nen an puk kil thim lai berah chuan ilo tawm khar anga, mahse hmanhmawh vak a ngailo, tlai thim hlimah an rawn haw khawm ang, pukah an lut kim ta maw tihah i awrawl tawp tak meuh meuh in, "Tawlh ru ka chep," han ti tuarh mai la, an phu nasa lutuk chu an zuangchhuak sup sup ang a, kham hnuaia lung kelki pui puiah chuan an insawh hlum vek mai ang, i phur senglo hial mai thei a ni, midang i pun a ngai ngei ang. I va hlawhtling leh pek em.

Zawng nupa chauh man dan ve thung,

Zawng hi fing deuh an nih rualin at na lai tak hi an nei a, thil an hum tawh chu thlah nachang an hre hauh lo hi a ni. Tin, chi hi an duh em em mai a, chu chu remchangah hmangin an kut leng lekin mau kha hmun hnihah i rek kua anga, chutah chuan Chi i dah ve ve anga, i chi dah chu an rawn hmuh ngei na turah dah la, an rawn hmu ngei ang a, an rawn tham chat ang a, an kut an phawi thei tawh lovang, an kut hum thlah nachang hre tawh hek lo, i kawt haw nelh nelh tawh mai ang.

A dang pakhat.

Zawng ho hian Zu an duh em em mai a, Zu han bilh luau mai la, a tak ta maw tihah Zawngrual awmna hmun ah i dah ang a, i zu bilh i dahna hmunah chuan Raw bul chhah tha lerh lawrh dah tel ang che, i zu rim in a ko rang teh ang chu, a pachal ber chuan a dâwt hnuhnung ber ang a, a naupang pang atangin an dawt tan ang a, a tawp berah a pachal chuan duhthawh deuh in a dawt ve ang, a beisei aiin a lo thlum tui ngei ang, a kid te a huphurh ta tlat mai, an chuhpui ve hlau in i Raw bul dah khan a kid te chu a hem thlu vek ang a, amah chauhin a dut quit vek ang. A lo chatthla ngei bawk ang a, chu chu remchangah ila anga, a pachal ber chatthla chu i hem hlum ve leh ang a, Ramvachal i ni ringawt mai ang a. I thiante chuan an va ngaisang dawn che em!

ђ๓คг tlคภﻮtє

Tuesday, November 24, 2015

Savawm Man Dan

bear-05.jpg

Tunah Savawm man dan ve thung aw.

Savawm hi ramsa mawl leh Mihring zahlo deuh mai an ni a, mi an hmuh chuan seh nghal mai an tum thin a, an hlauhawm em em a, chuvangin a man danah pawh hian fimkhur hle tur a ni.

Savawm awmna a i kal a, man i tum chuan Dawrawn(Em chikhat sei deuh pet put) nghawngkawlin phur ang che, Savawm chuan a hmuh veleh che seh tumin a rawn zuan ang che a, a rawn zuan lai tak chuan lo kun zauh la, i dawrawn phurh chhungah a zuang lut that mai ang, a chhuak leh thiam tawh dawn hek lo, a nung chungin i phur haw tawh mai dawn a ni. A rih deuh dawn avangin i chawlh pawn fimkhur tur a ni. Tichuan In ah i vawhlum anga, a sa i ei bak ah a mit to deuh in i hralh tawh mai ang,

Chu ti lo pawhin ila man thei, Rod bung kutphah chen vel i keng anga, seh tuma a ka theih tawpa a an veleh, rod bung khan a ka chhungah i va kam zeuh anga, a chip thei tawh lovang a, a na ti leh hamhaih chu a let tawp tawp anga, i duh leh a hah hun nghah pahin Meizial pawh i zuk san thei ang. A hah ta maw tihah Thing tuai lian tha lerh lawrhin i vawhlum tawh mai dawn a ni.

ђ๓คг tlคภﻮtє

Friday, November 20, 2015

Sakuh Man Dan

porcupines-away.jpg Sakuh sa hi sa tui tak anih rualin puah uluk loh chuan rim hi an nei deuh a. Thenkhat hi chuan an ei thei derlo. An te na vang vang ai hian an hlauhawm zek a, sakei tan pawh awlsam taka han seh hlum theih an ni biklo. Chuvangin mihring tan pawh hian an hlauhawm em em a, pawngpaw nuthuri zuam ngawt chi an nilo tih chu an Kuh atang hian a hriat mai awm e. Tun tumah hian awmsam tak leh inhliam miahlo a man dan kan sawi dawn a ni.

Sakuh hi lei kua a khawsa an ni a, an kawpui ah hian pasarih vel an tawm tlangpui a, Tin, Sakuh tui tih ber chu Tatkawng rah hi a ni a, tui an tih em avangin Tatkawng kung hnuaiah hian Kawpui an hreuh thin.

An kawpui i hmu fuh ta ah lo ngai i la, tichuan Changel kung pasarih nen a kaw bulah i lo awm ang, a kaw bul ah chuan i changel kung khat kha han vaw ri dawp la, Tatkawng rah tla thawm emaw an ti ngei ang a, pakhat a rawn chhuak dek dek anga, chu tak chu i lo vaw pawp ang a, i vuak chauh bakah a kuh ah khan i changel i vuak tlum vek avangin a tal thei tawh lo ang a hmun rem deuhah i tung tha rih ang. Tichuan i vuak thawm kha Tatkawng rah tla bawk turah ngaiin a dang an rawn chhuak zel ang, i lo vaw nghauh nghauh ang a, i pu haw tawh mai dawn a ni, a vai chuan i pu haw seng kher lovang a, i thiante emaw i sawm a ngai hial ang. sa hawn bawk, vawkchaw hawn bawk. Inhliam lo leh awlsam tak in i man teuh tawh mai dawn a ni. I va hlawhtling tak em aw...

ђ๓คг tlคภﻮtє

Monday, September 28, 2015

Tears In Heaven - Eric Clapton

 

'Would you know my name,
If I saw you in heaven.
Will it be the same,
If I saw you in heaven'

Kum 1991 March thla vang lai boruak pawh a nawm lai tak a ni a. Italian actress Lori Del Santo leh a fapa naupang te Conor-a chu Italy atangin New York tlawhin an zina .New York a Appartment pakhatah chuan an khawsa dun a. Conor-a hi Lori Del Santo leh zaithiam Eric Clapton-a te fa a ni a. Hetia New York an tlawh lai hian Eric Clapton-a leh a nupui hmeltha tak mai The Beatles ami George Harrison-a nupui hlui 'Wonderful Tonight' a phuah chhan ngei mai Pattie Boyd-i nen chuan New York a an awm ve lai tak niin Conor-a te nufa awmna appartment bul lawk Hotel room pakhatah chuan an awm ve nghe nghe a.

New York a insak dan 'building law' chuan in chhawng reng reng in tukverhah tlak dal a nei tur a ni tih thupek a chhuah a mahse an zawm tha vak lo aniang Conor-a te awmna appartment tukverh pawh hian tlakdal a nei hauh lo mai. March ni 20 chuan Conor-a te awmna appartment chu a enkawltu nu chuan tukverh vel chu tifaiin inhawng sa in a dah a. Conor-a, naupang harh rual inhlei ve tak mai chu rawn tlan pheiin tukverh bulah chuan a in pal a tukverhah chuan a tla ta a. An awmna appartment hi a building chhawng 53 na a ni a. In chhawng 53 na atang chuan a bula in pakhat chung zawlah chuan a tla ta a. Ka pawh chhawn lovin a chatthla ta nghal a ni.

Eric Clapton'an a fapa thih thu a hria chu a tuar na hle a. Clapton-a leh Conor-a nu Lori hi an innei hauh lova mahse chanchin engkim inhrilh in Clapton-a pawh hian a fapa hi a ngaina em em a. Hemi hma lawk thla 7 vel liam ta ah khan a manager leh a zaina vel a pui tu a 'road crew' ami pahnih leh a zaipui thin leh a thianpa Stevie Ray Vaughan chu helicopter chesualah thi in a lo chan tawh bawk a, a tuar em em a, chutah a fapa ngainat em em mai Conor-a an chan leh a. Clapton-a tuar na lutuk chuan zai a chawlhsan ta hmiah mai a. Hetih chhung hian inah a inkhung chawt a, mahse lehlamah amahah nghawng tha tak a neih phah ve tlat a. A ruihtheih thil tih a thlah phah ta hmiah a. Thla 9 teh meuh zai chu a chawlh san a tichuan thla 9 zet a fapa thi a sun hnu chuan a thianpa Will Jennings-a nen drug addiction chungchang film 'Rush' tih ami tur chu hla an phuah dun ta a.

He film ami tur hla 'Help me up' tih an han phuah zo chu Clapton-a chuan, "Ka fapa tan hla phuah ka duh," a rawn ti chhuak phawng mai a.Tichuan lehkhapuanah chuan Tears In Heaven hla tlar hmasa ber, 'Would you know my name, if I saw you in heaven,' tih chu a ziak ta a. a en vang vang a, 'Time can bring you down, time can bend your knees,' tih chu an ziak leh a, tichuan Will Jennings-a hnenah chuan "phuah zawm rawh" a ti a, a pe ta mauh mai. Jennings-a chuan a 'personal' em mai tiin a lo hnar ngial a mahse Clapton-a chuan a ngen luih ngial avangin Jennings-a chuan a phuah zawm ta a. Tichuan Eric Clapton-a hla Billboard Hot 100 a No 2 te pawh lo ni pha, ram hrang hranga top charts a lang pha, Grammy Awards nomination pawh 9 zet lo dawng, khawvel music awm chhung a miten an theihnghilh tawh loh tur, a fapa a ngainat em em Conor-a a phuahna Tears In Heaven chu a lo piang ta. Mahse he hlaah hian amah chuan 'Woud you know my name, if I saw you in heaven' tih lai leh 'Time can bring you down, time can bend your knees' tih lai chiah hi a phuah zuk awm tlat a. A dang zawng hi chu Will Jennings-a kutchhuak vek a ni. Mahse Clapton-a lung a dum ngang aniang a sawisel lo reng reng.

Tichuan a album Eric Clapton Unplugged ah chuan a dah ta a ni. Hetia thla 9 zet a fapa a ngainat em em sun a zai a chawlhsan vang vang hnu a a rawn zai leh chu a zai dan phung te, a guitar perhdan phung te chu a dang ta vek mai a, a aw pawh a hma aiin a ril raih mai a, a guitar perh pawh a muang fan ta raih mai a ni. A fapa thi hian kawng engkimah amahah nghawng a nei a, a nun phung, a ruihtheih thil tih leh a music kalphung zawng zawng a sawi danglam mai bakah, Clapton-a hian New York a 'buildings rules' chu khauh zawka kenkawh anih a inchhawng sang ten naupangtlak dalna tha tak an neih theih nan a campaign nasa a. Tichuan New York a building zawng zawng te chu naupang tlakdal tha tak an neih theih nan siamthat vek a lo ni ta a ni.

Mak deuh mai chu heti khawpa a lar pui a ma fapa ngei puahna hlaah hian tlar 4 teh tlawng chauh ama kutchhuak a awm hi a mak a, chutih laiin heti khawp a Jenningsa'n Clapton-a rilru, emotional feelings mila a phuah thei hi a mak ka ti bawk.


BigDaddy Hmahmatea
Thu Ngaihnawm Huang

Friday, August 28, 2015

Insomnia


Insomnia (Mut theih loh)

Puitling 30-50% hian mut theihloh lai hun kan nei theuh a, 10% phei hi chuan a benvawnin mut har kan ti a ni. Insomnia hi a tihbuaia tan chuan thil hrehawm deuh ani a. Mut a har a, chhunah mi a tizawi a, mut a tichhuak a, zing thawh pawhin kan harh vak lo. Tin, taksa a tichak lo a, natna kan kai hma bik a, BP sang leh zunthlum tan phei chuan a thalo bik a ni. A chhan awmthei te:-

☀ Lungkham luat neih (anxiety)

☀ Zu (alcohol)

☀ Kum upat

☀ Caffeine (thingpui/coffee)

☀ Natna kaihhnawih (thyroid natna, rilru lam natna)

☀ Damdawi thenkhat vangin.

Engtin nge ni ang?

☀ Zanah thingpui/coffee in suh. I in pawhin zantir lamah ni se.

☀ Zantin a hun ngaiah mu ziah la. A tirah chuan i muhil lawk lo mai thei, a rei deuh ang a, i thluak a in siamrem mai ang.

☀ Nitin exercise la thin rawh (minute 10 lek kal pawh ni se)

☀ Mut hma, darkar chanve tal TV en suh.

☀ Tui lum pepin inbual rawh.

☀ Bawnghnute lum (thlum loh) in.

☀ Room hawng thawveng rawh.

☀ Lehkhabu chhiar rawh.

☀ A chhan bik a awm chuan ngun taka chhui chian tur, a tul chuan doctor rawn la.

☀ Mutthilhna damdawi hi chu a tul fe loh chuan hman miah loh tur ani.

ђ๓คг tlคภﻮtє

Wednesday, August 19, 2015

Naupang Ha Enkawl That A Tul

child-brushing-teeth.jpg

Ram a changkang a, khawsak a lo awlsam ta a. Naupangin hmawmsawm an ei nasa tual tual a, Naupang zingah Hanget leh Ha na an tam sawt hle. Primary School Naupang Za zela Sawmriat dawn laiin Hanget an nei a. A nat lem loh chuan an ngaihthah a, a lo nat chhuah meuh chuan tihngaihna dang a awm lo thin.

Nu leh Pa tam tak chuan Naupang Ha hlam chu thlawn mahse a dang a lo to leh mai dawn a, a pawi love tiin an ngai pawimawh lo thin a. Naupangin harsatna chi hrang hrang an tawrh phah thin. Hetiang hian -

☀ A hun hmaa Ha hlam a tlak avangin mi tam takin Ha tak to diklo, mawilo tak tak an neih phah thin.

☀ Thanglai an ni a. Ha hlam hrisel taka awm kim thap hi Naupang Khabe ruh thang mek tan thil pawimawh tak a ni.

☀ Tawng zirlai an ni a. Ha hi tawng tifiahtu pawimawh tak a ni.

☀ Naupang Ha hmai bal chu a thiante zingah a kimki chawk thin.

☀ Naupang Hanget hi a lo nasat chuan harsatna dang a thlen thei a. An thaw rim a chhe theiin thiante zinga awm hrehawm an tih phah thei a. Anmahni ngei pawhin hrehawm an ti fo thin.

☀ Hanget a tira enkawl loh chu a zual zela. Thling a thlen phei chuan a lo na a, Zan mut theih loh phah nan te an hmang thin. Naupang thenkhat phei chu a tira an enkawl loh avangin an Hahni in a chhiat phah a, an Khabe a lo vung vak a, Mit pawh meng tha thei lo khawpin an Hmai a vung hial thin.

Naupang Ha enkawl dan

☀ Mahnia Ha an nawh thiam hma chuan Nu leh Pa in nawh sak thin tur a ni a. An la tet zual lai chuan Toothbrush kher a ngailo. Puan nem fai takin, an chaw ei khamah hruk fai sak thin ila a tawk hle.

Kum hnih an tlin tawh erawh chuan Naupang hman chi Toothbrush lei sakin Ha nawh zirtir a hun tawh a. Puitling Ha nawh rualin nawh tir ila. A khampheia nawt lovin, chung lam - chhuk zawngin, hnuai lam - chho zawngin khuih tur a ni. Chutianga Ha zawng zawng khuih zawhah Lei leh Dang chunglam te khuih fai leh tur a ni.

Hasiai chi hrang hrang a awm a, a enga pawh hi hmang ila a pawi lemlo. Damdawi tel pawh a awm nghe nghe a. Hengte erawh hi chu Doctor rawnlo chuan hman loh tur a ni. Doctor in hmang tura min tih pawhin lem loh tur a ni. A bik takin Flouride damdawi telna Hasiai hi Naupang Hanget vengtu tha tak mai a ni a. Mahse fimkhur tak a hman chi a ni a, Lem hauh loh tur a ni.

☀ Chaw ei khamah Ha nawh tir ziah tur a ni a. Zanriah ei khama Ha an nawh tawh hnuah chuan thil thlum lam ei lo se a tha. A chhan chu Zana kam mutthilh hlan hian Chil a tlem a, ka chhung a intleuh fai muang a, natna hrik tam tak ka chhungah a inthlah pung chak bik a, chung chuan Ha tichhe thei thil thur a siam thin a ni.

Naupang chuan a thil ei zawhah kam thuah zel sela, kam a la thuah thiamlo anih chuan Tuisik thianghlin Fian Hnih/Khat leh intir i la, ka chhung rimchhe turte a veng a, Hanget siamtu thil tam tak pawh a tleng fai dawn a ni.

Thla ruk danah Ha Doctor hnenah entir thin a tha hle. Naupangin Hanget a lo nei anih pawhin phawi kher lovin a tihdam theih a. Thla ruk dana kan entir chuan a nget chhiat lutuk hmain a tihdam theih ang a, Hanget avanga harsatna tam tak a pumpelh thei ang.

Naupang hian an infiamna ah an Hahmai an sawh bal fo thin. A bal veleh a bawlhhlawh lo chuan vuah leh mai tur a ni. Vuah leh theih a nih loh chuan remchang hmasa berah Ha Doctor entir tur a ni.

Tin, Zanah Naupangin Ha na an tuar a damdawi pek mai tur a awmloh changte hian a buaithlak duh hle mai a. Naupang Hanget chu uluk tak, dim te siin tifai la, tui hmuam nuam tawk vela lumin thuahfai la, Lapaw thianghlimin dep hul la, a na zualpui chu a ziaawm thei ang.

Ha enkawl chungchanga pawimawh ber chu ka chhung fai a ni a. Naupangin ka chhung fai tak a neih a, Ha tha tak a neih theih nan Nu leh Paten mawh kan phur hle a ni.

Source:- Hriselna, July 2015. Dr. Lalchhuanawma - Dental Surgeon

ђ๓คг tlคภﻮtє

Tuesday, August 18, 2015

Hahni Puam

gum.png

Hahni hi engemaw vangin a puamin a thi duh hle thin. Heng hahni hrisel loh chhan hi chi tam tak a awm a, a tlangpuite chu:

☀ Ha leh Hahni enkawl fai loh vangin.

☀ Hangêt a lo thuk deuhin Hahni a lo hnai chhuak thin.



☀ Damdawi hnathawh vangin, a bikin Phenytoin (Luhaia tlu thin) Damdawi avang hian Hahni a puam vak thei.

☀ Taksa chakloh laiin a lo puam thei bawk. Entir nan, Tleirawl hun lai leh Naupai laite'n a awm duh hle.

☀ Thisen Cancer kan tih mai (Leukemia) avangte leh Hrawk lam natna avangte in Hapui tawp bul vela Hahni te a puam duh hle.

☀ Hahni-ah hian chawr (Tumor) a awm thei bawk.

☀ Ha leh Hahni piansualna avangin Hahni puam reh thei lo a awm thei bawk.

☀ Vitamin 'C' tlakchham vang pawhin Hahni hi a puam thin a ni.

A enkawl dan

A tlangpuiin Hahni puamte hi a nat rei hnuah a awm ber thin a ni. A enkawl dan tlangpui chu hetiang hi a ni:

☀ Ha leh Hahni te tihfai fo tur a ni.

☀ Hanget reng reng hnawh (Filling) vat tur a ni.

☀ Damdawi ei avanga Hahni a puam chuan bansan mai tur a ni a, chutiang Damdawi Phenytoin te i la mamawh a nih pawhin Doctor rawn zel ang che. Tunlaiah Tleirawl ten Khuh Damdawi Ephedrex leh na chhawkna Relipen leh Spasmolar leh eng Damdawi dawi emawte ruih nan an hmang nasa hle. Hengte hi a hlauhawm em em a, Taksa dang - Thluak leh thildangte a tihchhiat dan kan sawi hman lovang a, mahse Ha nghing nasa tak, Ha bal vek theihna hial a awm theih avangin damdawi pawngpaw ei mai mai loh tur a ni.

☀ Naupai laia Hahni thi leh puamte hi Rai vang hrim hrim ni lovin, Ha leh Hahni tunhmaa lo enkawl uluk loh vang a ni ber. Taksa a lo chakloh khan Hahnite a lo puam ta mai thin a ni.

☀ Natna dang (Leukemia) leh Thisen dang that lohna avanga Hahni diklo te hi chu a damna tura pawimawh ber chu heng an natnate hi enkawl dam thuai a ni mai.

☀ Vitamin 'C' tlakchham vang leh Chawtha ei loh vang te a Hahni puam chu ei leh in tihthat bakah thei lam ei tam tur a ni a, Vitamin 'C' nitin 500mg ei thin tur a ni.

☀ Hahni puam leh chawr ruh deuh, thang thei Bâwk a awm chuan Doctor-te zaitir a, Biopsy tih tir tur a ni.

Source:- Hriselna, July 2015

ђ๓คг tlคภﻮtє

Monday, August 17, 2015

Thisen Sang(Hypertension)

doctor1.jpg

Awmtirtu leh invenna
Hypertension tih emaw, BP sang tih emaw hi Thisen dawta Thisen, Lung atanga rawn chhuakin a tawnna kha a ni. Lung atanga a Pump chhuah kha Stytolic Pressure an inthlah dul leh a, Thisen Lunga alo luan khawm leh hun kha Diastolic Pressure a ni. Hei hi Puitlingah chuan a pangngaiah 120/80 a ni a, mahse Mihring azirin leh Mipa leh Hmeichhia ah a inang lo thei.

A chhan leh vang
☀ Essential Hypertension: Hei hi BP san chhan hriat lohte a ni.

☀ Secondary Hypertension: Taksaa natna dang awm vanga BP sangte, Adrenal Gland a bâwk a awm avang te, naupai lai natna (Toxemia of Pregnancy) avang te, Thisen zam lian/zim lutuk avang te a BP sang lo awmte hi a ni.

BP sang avanga natna leh thil thalo thleng theite
BP sang hi enkawl that loh chuan Taksa bung hrang hranah chhiatna a thlen thei a, chuvangin ngaihthah chi a ni lo.

☀ Lung leh Thisen zamah: Lungin nasa lehzuala a thawh a ngaih avangin Lung alo lian a, Thisen a tlachham thei a, Lungphu chawla thih thutna pawh a thlen thei a ni.

☀ Kal (Kydneys) : Kal a Thisen dawt te alo sawng te in alo zim avangin a hnathawh tur ang a thawk thei lova, Kal natna thalo tak a thlen thei.

☀ Thluak leh hriatna thazam : Thluaka Thisen zam te a chatin Thluak chhungah Thisen tling a siam thei. Hei hi a hlauhawm hle a, Thihna a thlen nghal thei. Enkawl hman anih pawhin Piansualna emaw Zenna emaw a thlen thei.

☀ Mit (Eyes): Mit a tichhia in mitdelna a thlen thei bawk.

Taksa peng dangte a khawih pawi hmaa BP sangte awmdan tlangpui te:

☀ Luna (a bikin zing lamah) Chalah a na duh zual.
☀ Luhai.
☀ Hnar thi.
☀ Thawk harsa.
☀ Lungphu rang.
☀ Zun lam fello/Zun thi.
☀ Nikhaw hre lova tluk thut.
☀ Mit khawhmuh chianglo leh Mitdel thut.

Natna dang avanga BP sang ah pawh hetiang hi sawi tur a tam mai.

☀ Kal thatloh avangin - Vung, Kut leh Ke leh Hmaiah.
☀ Cushing Syndrome - Taksa rit leh thau.
☀ Hyper Aldestoronesm - Zawi ngawih ngawih.

BP-a hlauhawm awmte (Ven theih lote):

☀ Kum upat dan azirin BP a sang chho thei.
☀ Inthlahchhawnna atanga BP sang, BP sang Nu leh Pa neite zinga Za a 45 te chu an BP sang ve a hriat a ni.

A lo inven theihte:

1. Primary Prevention:


A nawlpuia mipuite invenna.

☀ Ei leh in ah: Chi al ei tlem, nikhatah Gram 5 aia tam ei loh a tha. Thau leh mawm ei tlem. Zu intam loh. Chakna lam pe theitu chaw ei tam loh leh mamawh aia tam ei loh.

☀ Thau lutuk loh: Thau lutukna lakah inven tur.

☀ Insawizawi: Insawizawi uar tur a ni a, hei hian thau lutuk tur a vengin Taksa a thau a eiral thei a, a tangkai hle.

☀ Nundan phunga fimkhur: Mei zuk loh leh Taksa hah lutuk lova awm tur a ni.

☀ Hriselna kawnga inzirtirna: Mitin in BP san hlauhawm dan leh a vei awlsam dante hriat a, invenna kawnga hmalak.

☀ Mahni invawn fimkhur: BP Check tir nachang hriat tur a ni.

☀ A vei hlauhawma awm bikte: A bikin inentir ngun tur a ni.

2. Secondary Prevention:

Natna neite a hma thei ang bera hmuhchhuah. Thil awlsam tak phei chu a ni lo, a chhan chu natna hi a sawiselna tak nei lovin Taksa a tihchhiat hma chuan rei tak a lo awm thei. Chuvangin a tha berah chuan enkawl zui theihna hmunah chuan a nawlpuia BP Check te pawh a pawimawh hle.

Damdawia enkawl

BP sang damdawi chi hrang hrang a awm a, Doctor rawn lo chuan ei mai mai tur a ni lo. BP 140/90 hg tala tihtlak hniam tur a ni. Duhthusamah phei chuan 120/80 hg ni thei se. A damlo invawnna leh nun dan a pawimawh hle bawk. Doctor thu zawm ngei ngei tur a ni.

Source:- Hriselna, July 2015

ђ๓คг tlคภﻮtє

Sunday, August 16, 2015

Pumpui Na Enkawl Dan

stomach-72.jpg

Pumpui pai nuamlo hi chaw, pai tawih har chi ei vang emaw, thil mawm lutuk ei vang emaw a ni thin. Tin, Zu in pawh hian a awm duh hle. A chhan chu heng thil, ei leh in te hian Pumah thil thur tam tak a siam a, Irh te a thurin Thin thip leh Pum pai nuamlo a awm tir thin a ni.

Mi thenkhat chuan Thin thip vung vung hi Lung lam that loh vangah an ngai a, an ring sual fo a ni. Thin thip vung vung hi Pumpui Pân emaw, Pumpui Lâwng vang emaw a ni thin.

Pumpui Pân leh Rilfang Pân hi Pumpui atangin Acid a insiam tam lutuk vang a ni a, a hriatchian theihna pakhat chu, Pum chu na lutuk si lovin, na awm reng si, mahse tawrh theih tawkin a na thin a, a chang chuan a thip zawk zawk thin bawk. Chutianga na chu thil ei in emaw, Bawnghnute in in emaw a reh deuh va. A changin a na chu Chaw ei hnu Darkar hnih velah emaw, Chaw ei hmain emaw a rawn awm thin. Tin, Chaw mawm lutuk ei te, Zu in te, Mosola leh Hmarcha ei te hian a na a tizual duh a ni.

A enkawl dan leh a ven dan
A na awmtir theitu Chw ei ai chuan, a tidam theitu Chaw ei zawk rawh.

Pumpui Pân ven nan hengte hi eitur a ni - Bawnghnute chhuanso, Cheese, Bawnghnute khar, Chhangphut chhum diak leh Balhla.

Artui, Biscuit al chi, Chow chhum tui hang, Alu, Iskut, Cake leh Balhla te hi Pumpui Pânin a haw lo.

Tin, Zu, Coffee, Mei zuk, Mosola, Hmarcha, Soda, Cococola leh thil mawmte hian Pumpui Pân an tizual thei bawk.

Bawnghnute hi Pumpui Lâwng emaw, Pân emaw, Thin thip emaw tan damdawi tha berte zinga mi a ni a, Pumpui Pân nasa tawhah chuan Bawnghnute hi Darkar khat danah ni eng emaw zat chhung In ziah tur a ni a; tin, a chunga Pumpui na ven theihna thil te khi ei tam bawk tur a ni. Hemi hnua a lo ziaawm deuh chuan Pumpui Pân in a huatloh thilte ei tan tur a ni. Tin, hun eng emaw ti chhung chu Chaw ei apiangin Bawnghnute ei tel tur a ni a, a theih phei chuan Zing Chaw ei hnu, Chhun Thingpui in hma siin Bawnghnute in ziah la, Tlai Thingpui in leh hma pawhin in leh thin a tha. Hetianga tih theih chuan a tha chak hle a ni. Tin, nikhatah tlemte te in Chaw vawi 6 ei tum la, Zan mut dawn pawh tiamin, hei hi Pumpui Pân in a dam phah thei bawk a ni.

Antacid an tih Milk of Magnesium leh Aluminium Hydroxide te pawh hi Pumpui a Acid tam lutuk pawlh dal turin ei la, a ei dan tur dik taka ei chuan Pumpui Pân a tidam thei a ni.

Pumpui Pân hi a lo dam hnuah pawh ei leh in fimkhur loh chuan a rawn na leh duh hle a, chuvangin a ngeih loh chi reng reng chu ei leh tawh loh tur. A theih phei chuan mut dawn apiangin Antacid ei ziah tur a ni.

Sources:- Dr. HB James, Hriselna July 2015

ђ๓คг tlคภﻮtє

Friday, August 14, 2015

Pneumonia


Pneumonia hi saptawng ang maiin kan hmang a ni deuh ber tawh awm e. He natna hi kan hre lar hle a, Nu naupawm te phei chuan kan hlauh ber a ni fo thin. Mahse a natna hian mi tam tak a tibuaiin thihna hial a thlen fo thin avangin sawi uar leh sawi nawn fo a tulin kan inven thiam a ngai hle a ni.

Pneumonia hi Chuap natna chi khat, Chuap chhunga tui leh hnai tling avanga khuh leh khawsik leh thawhah lo awm thin a ni. A tlangpuiin chuap lehlam a khawi deuh ber a, a tawn tawna chuap tho lo pawh a awm ve thei bawk.

Pneumonia hi hrik chi hrang hrang Bacteria te, Virus te leh Fungus-ten an thlen thei a ni. A tam zawkte chu hritlang atanga lo intanin ni li ni nga hnuah Pneumonia-ah a lo chang ta thin a ni. Bacteria hrik in Pneumonia a thlen hi a thawk rang hle a. Darkar 2-3 vel lekah khuh na tak, khawsik leh kaih a thlen nghal mai thei a ni.

Hetiang ang chi Pneumonia hi a hlauhawm hle a, Doctor hnena kal vat a Antibiotic Injection pek vat an ngai a ni. A bikin naupangah a awm duh bik a, thihna thlen tam berte zinga mi a ni.

Pneumonia chi dangte erawh chu an thawk muangin a thente chu damdawi vak ngai lovin a dam ve mai thei bawk. A landan tlangpuite chu - taksa nuamlo them thum, khawsik ser ser, chaw ei tuilo leh khuh kherh kherhin an awm thin. Chawlh hahdama taksa tih lum a, thei tui lam in tam chuan kar hnih khatah an dam ve leh mai thin.

Pneumonia hlauhawm tak pakhat awm leh chu Hospital-a an kai Pneumonia hi a ni. Hospital leh a chhehvelah hian damdawiin a thah theih loh hrik te an awm thin a. Chumi hrikin a thlen Pneumonia chu a hlauhawmin tihdam a har bik hle a ni.

Thalai leh tleirawl hrisel tha pangngai tan chuan Pneumonia hi a nep thei hle a, khuh khek khek, hritlang lik lek ang chauhin a lang a. A enkawl nan chawlh hahdam, intih lum leh nachhawkna a tawk mai thin a ni. Amaherawhchu mi chaklo entir nan, upa lam te, naupangte leh nausente tan chuan Pneumonia hi a hlauhawm thei hle a, thihna thlentu a nih fo avangin ngaihthah chi a ni lo. Tin, mei zuk chingte leh ei tha ei phak lote tan pawh Pneumonia hi kai a awl bawk.

Aw le, Pneumonia chanchin tlangpui kan han tarlang ta a. Natna eng pawh mai hi tihdam ai chuan inven a hlawk zawk tih kan sawi fo tawh thin a. Pneumonia hrikte hi boruakah te an leng a, chu bakah kan taksaa awmsa reng, buaina siam lem lo, mahse kan hriselna a lo tlakhniam laia lo taidarh natna thlen thei ta an ni thin.

Chuvangin Pneumonia veilo tur chuan kan invawn that a tul a ni. Entir nan - Taksa vawt lutuka awm te, hah lutuk te, menrei te, meizuk leh zu in te, vaivut khu a awm te hian Pneumonia kai a awlsam a ni. Tin, upa lam te leh nausen te hian natna do theihna an nei tlem bik a, Pneumonia an vei sam bik. Chuvangin khawlai vaivut khu leh taksa vawt lutuk lakah ven an ngai a ni, an awm a nat a, an khua a lo sik chuan Doctor emaw Nurse emaw pan vat a tha zawk fo thin.

Source:- Hriselna July 2015

ђ๓คг tlคภﻮtє

Lung (Heart) Tana Exercise Tha


Kan khawsakna lo danglam zelah Lung (Heart) natna pawh a pung chak hle a. Kan awm awl a, hmuihmer kan ei nasa a, chuvangin Lung tana Exercise lak that hi a pawimawh hle a ni. Kan Lungphu tichak thei chi Exercise kan lak hian Lung in hna a thawk chak a. Kan lo hrisel phah sawt thin a ni. Chutiang Exercise chu Cardiovascular Exercise an ti.

Cardiovascular Fitness pawimawhna chu kan Taksain Oxygen a hman dan a tih a ni. Kan Lung a lo chak a, kan hah har thin. A nihna takah chuan kan Lung in kan Taksa peng hrang hranga Thisen a sem kual vel dan a mumalin a tha tihna ani.

Nitin Acrobic Exercise Minute 30-vel tal tih ziah hi kan Heart Rate tan a tha em em a, kar khata nithum, Minute 20-zel pawh a la tha ve tho. Tun tumah hian Times Of India Health section-in Exercise tha ni a, a sawite han tarlang ila.

Ke a kal hi a tha hle, muangchanga kal aiin chak deuha kal tur a ni. Hun i ngahlo anih pawhin vawikhatah thui tak kal lovin Minute 5-10 vel a khat tawkin nikhat chhungin ti zauh zauh rawh.

Tlan (Running) hi Calorie burn theihna tha ber pawl a ni. Mel khat kan tlan hian 100 Calorie vel kan paih thei angin an chhut. A tir atanga tlan nghal thut lovin muang deuhin kal phawt la, kal chak telh telhin i tlan dawn nia. I tlan tawpah pawh chawl nghal thut lovin i Speed i timuang telh telh ang.

Step-a kal tam hi a tha hle a. Tlan ai pawhin a tha zawk, Step-ah tlan thei nghe nghe la a tha leh zual. Chu chu Lung tana Exercise tha ber pawl a ni.

Yoga pawh hi Lung lam natna chi hrang hrang Risk tihniam thei a ni. Cholesterol level tìhniamin BP a tihniam a, Stress leh Anxiety te pawh a ti ziaawm thei a ni.

Awmze neia rit chawi (Weigh Training) hian BP a tihniam thei a. Cholesterol level leh Blood sugar level te pawh a Control thei a. Taksaah tihrawl a lo insiam hnem a, thau chhia a lo tlem a, chu chu Metabolism tichaktu tha tak a ni.

Tui hleuh hi taksa pumpui tana Exercise tha tak a ni. Heart rate a tisangin, Lung a tihrisel thei. Ruh leh Ruh chuktuah na (Bone and Joint pain) nei tan pawh tuihleuh hi chu Exercise tih theih tha tak a ni.

Thirsakawr khalh pawh hi Lung tan Exercise tha tak a ni, Lung tana a that mai bakah taksa hnuai lam a tichak bawk.

Source:- Hriselna July 2015

ђ๓คг tlคภﻮtє

Sunday, August 2, 2015

American Number Counting System

One
Ten
One hundred
One thousand
Ten thousand
One hundred thousand
One mi-llion
Ten mi-llion
One hundred mi-llion
One bi-llion
Ten bi-llion
One hundred bi-llion
One tri-llion
Ten tri-llion
One hundred tri-llion
One quadri-llion
Ten quadri-llion
One hundred quadri-llion
One quinti-llion
ten quinti-llion
one hundred quinti-llion
one sexti-llion
ten sexti-llion
one hundred sexti-llion
one septi-llion
ten septi-llion
one hundred septi-llion
one octi-llion
ten octi-llion
one hundred octi-llion
one noni-llion
ten noni-llion
one hundred noni-llion
one dec-illion
ten dec-illion
one hundred dec-illion
one un-dec-illion
ten un-dec-illion
one hundred un-dec-illion
one duo-dec-illion
ten duo-dec-illion
one hundred duo-dec-illion
one tre-dec-illion
ten tre-dec-illion
one hundred tre-dec-illion
one quattuor-dec-illion
ten quattuor-dec-illion
one hundred quattuor-dec-illion
one quin-dec-illion
ten quin-dec-illion
one hundred quin-dec-illion
one sex-dec-illion
ten sex-dec-illion
one hundred sex-dec-illion
one septen-dec-illion
ten septen-dec-illion
one hundred septen-dec-illion
one octo-dec-illion
ten octo-dec-illion
one hundred octo-dec-illion
one novem-dec-illion
ten novem-dec-illion
one hundred novem-dec-illion
one vigin-tillion
ten vigin-tillion
one hundred vigin-tillion
one un-vigin-tillion
ten un-vigin-tillion
one hundred un-vigin-tillion
one duo-vigin-tillion
ten duo-vigin-tillion
one hundred duo-vigin-tillion
one tre-vigin-tillion
ten tre-vigin-tillion
one hundred tre-vigin-tillion
one quattuor-vigin-tillion
ten quattuor-vigin-tillion
one hundred quattuor-vigin-tillion
one quin-vigin-tillion
ten quin-vigin-tillion
one hundred quin-vigin-tillion
one sex-vigin-tillion
ten sex-vigin-tillion
one hundred sex-vigin-tillion
one septen-vigin-tillion
ten septen-vigin-tillion
one hundred septen-vigin-tillion
one octo-vigin-tillion
ten octo-vigin-tillion
one hundred octo-vigin-tillion
one novem-vigin-tillion
ten novem-vigin-tillion
one hundred novem-vigin-tillion
one trigin-tillion
ten trigin-tillion
one hundred trigin-tillion
one un-trigin-tillion
ten un-trigin-tillion
one hundred un-trigin-tillion
one duo-trigin-tillion
ten duo-trigin-tillion
one hundred duo-trigin-tillion
one tre-trigin-tillion
ten tre-trigin-tillion
one hundred tre-trigin-tillion
one quattuor-trigin-tillion
ten quattuor-trigin-tillion
one hundred quattuor-trigin-tillion
one quin-trigin-tillion
ten quin-trigin-tillion
one hundred quin-trigin-tillion
one sex-trigin-tillion
ten sex-trigin-tillion
one hundred sex-trigin-tillion
one septen-trigin-tillion
ten septen-trigin-tillion
one hundred septen-trigin-tillion
one octo-trigin-tillion
ten octo-trigin-tillion
one hundred octo-trigin-tillion
one novem-trigin-tillion
ten novem-trigin-tillion
one hundred novem-trigin-tillion
one quadragin-tillion
ten quadragin-tillion
one hundred quadragin-tillion
one un-quadragin-tillion
ten un-quadragin-tillion
one hundred un-quadragin-tillion
one duo-quadragin-tillion
ten duo-quadragin-tillion
one hundred duo-quadragin-tillion
one tre-quadragin-tillion
ten tre-quadragin-tillion
one hundred tre-quadragin-tillion
one quattuor-quadragin-tillion
ten quattuor-quadragin-tillion
one hundred quattuor-quadragin-tillion....

An number hming vuah tam berah chuan pakhat(1) hnungah hian bial(0) hlir zaruk(600) a awm a ni awm e. Mizo chhiar danah chuan Vaibelchhia hi a tam ber a ni awm e (thenkhatin Vaibelchhetak an ti). A tam e mai kan ziak senglo.

ђ๓คг tlคภﻮtє

Wednesday, July 29, 2015

Mizoram Chhiarpui Hmasa Ber Record

thingtlangkhuaa-001.jpg

Mizoram Chhiarpui Hmasa Ber 1901 Record

KHUA ----- 239
IN ----- 15668
MIHRING ----- 82434
LUSEI ----- 36332
PAWI -----15038
RALTE ----- 13827
HMAR ----- 10411
PAIHTE ----- 2870
MIDANG ----- 3955

SAKHAW LAM
INDIGENOUS BELIEFS ----- 78659
HINDU ----- 3373
MOHAMED ZUITU ----- 202
BUDDHA ZUI ----- 137
KRISTIAN ----- 45
SIKH ----- 25

Lehkhathiam (Vai Tello In)
MIPA ----- 736
HMEICHHIA ----- 25
HMEITHAI ----- 6734
MI Â ----- 222
PIANGSUAL ----- 514
BENGNGAWNG ----- 139
MITDEL ----- 147
PHAR ----- 6

Mi 1000 Chuang Awmna Khua ----- 15
Mi 500-1000 Awmna Khua ----- 12
Mi 500 tlinglo khua-212

Source:- Mizo Chanchin By Rev. Liangkhaia

4tajgp2-001.jpg

Monday, July 27, 2015

Football Field len zawng, Marking hrang hrang hming leh tangkaina


Football field len zawng hre tawh kan awm nawkin a rinawma, la hre miah lo te pawh kan awm a rinawm tho mai. Football tui inti si tan chuan hriat makmawh a ni ve tlat.

Fifa Laws of the Game Law 1 chuan tihian field len zawng tur a sawi lawk sa diam a. Fifa danah chuan football field sei zawng (a dung) hi metre 90-120 (pen 100-131) a ni tur a ni a,tin, a zauh zawng (a vang) hi metre 45-90 (pen 49-100) tur a ni thung. Professional player te che tla vel kan hmuhna stadium tam zawkte hi a te pawl 100 by 64 meters (110 by 70 yards = pen) a ni tlangpuia, a lian pawl hi 110 by 75 meters (120 by 80 yards) a ni tlangpui bawk.

Field chhunga rin hrang hrang leh chhinchhiahna te an lam dan leh an hmanna lo sawi leh ila.

Touchline -

Field dung zawnga rin awm hi touchline tih a ni a, sideline ti te pawhin an sawi tho bawk. He rin pela ball a lum/sawt/thlawk chhuak a nih chuan throw-in hmanga game tan that leh a ni thin.

Goal line -

Field vang zawnga rin awm, end line ti pawha an sawi hi Goal line chu a ni. He line pela ball a kal a nih ve thung chuan a ball tawk hnuhnung tu a zirin corner kick emaw goalkick hmanga game tan that leh thin a ni.

Halfway line -

Field lai taka tan tlangtu rin hi halfway line an tih chu a ni maia, hmanna em em a awm lova, kick-off dawna team player te then hranna a ni deuh ber. Off-side ham dan a nghawng ve thei tho bawk.

Center circle -

Center circle hi field lai taka rin bial awm hi a ni ve leha, diamteter ah metre 9.15 (pen 10) niin a hmanna a tam em em lo bawk. Kick-off laiin he rin bial chhungah hian ball kick-off tu leh a lo dawngtu, player pahnih chiah an awm thei a ni.

Center spot -

Center mark pawh a tih theih tho a, field lai taka chhinchhiahna awm a ni a, kick-off dawna ball an dahna a ni deuh mai.

Penalty box -

Penalty area emaw 18-yard box an ti tho a, 16.5 by 40.32 meters (18 by 44 yards) a zau niin inkhelh laiin he box hian tangkaina a nei lian hle. He box chhungah chauh hian goalkeeper in ball a man theia, tin, opponent player te chunga foul a awm chuan penalty chawi theihna a ni bawk.

Penalty spot -

Sawi fiah vak pawh a ngai hran awm lo ve. Penalty pet dawna ball an dahna tur chhinchhiahna a ni a, goal line atanga 11 meters (12 yards) a hla a awm a ni.

Penalty arc -

Penalty area chhipa rin kual (bial tling si lo) a ni a, penalty kick a awm changin he arc chhungah hian player te an awm tur a ni lo.

Goal box -

Six yard box te pawh an ti a, penalty box chhunga box te zawk awm hi niin, goal-kick neih dawnin he box chhung khawi atang pawhin neih a ni thin.

Corner arc -

Corner kick neih dawna ball dahna tur rin bial chanve a ni a, football mual kil sir theuhah awmin he arc chhung atang hian cornner pet thin a ni.

Technical area -

Mual sira awm a ni a, team staff leh player te awmna hma chiaha dah thin niin, manager ten player te khelh dan tur an hrilh dawna an thlen theih chin a ni a, vawikhatah mi pakhat bak awm phal a ni lo bawk.

Inkhel.com