Total Pageviews

Sunday, March 27, 2016

Operation Thunderbolt - The Raid On Entebbe




Israel Commando ho in Entebbe-a thlawhna Hijack an chhanchhuahna ropui chu


Thu hma: Operation Thunderbolt, Operation Entebbe tih leh Operation Jonathan ti a an sawi bawk thin khawvela tun thlenga thlawhna hijack chhanchhuahna ropui bera an sawi thin hi Israel commando te chet thatna ber pawl a sawi a ni tih hi chu hrelo kan awm mang kher awm love.

Khuh hawnna: June ni 27, 1976 khan Air France thlawhna mi 248 chuanna chu Popular Front for the Liberation of Palestine leh German Revolutionary Cells tangkawp te chuan hijack in Entebbe airport Kampala, Uganda ah chuan an tum pui a. He thlawhna hruaikawitute hian Juda mi ho zawng chu thliar hrangin Juda mi nilo 47 te chu an chhuah tir a, hemi hnuah hian Juda mi nilo mi 101 te chu an chhuah tir leh a, tichuan Israel mi leh Juda mi 100 chuang leh Juda mi ni ve thlawhna Captain, Captain Bacos te chu hreng in an thil ngiat te an tih hlawhtin loh chuan an vai a thah vekah an vau a. Israel sawrkar thin a khei ta zar mai. Tichuan Israel Defence Force IDF chuan MOSSAD ho ina intelligence report an pek angin heng mi tang ho hi chhanchhuah dan an rel ta a. Kar khat chhung lek inpuahchahna hun nei in Israel commando tha rual chuan a ruk thei ang ber in chhanchhuah dan tur chu an zir ta tluk tluk mai a. An training zawh chuan 4000Km a hla Uganda ah chuan thlawhna hmangin commando 100 rual chu va kal in heng thlawhna hruaikawi tuten a an mi hren mi 102 te chu 90minutes chhung lek in an va chhanchhuak ta a ni. He opperation ah hian thlawhna hruaikawitu te zawng zawng chu an kaphlum vek a, Israel commando lam panga an hliam a, tin, mi tang pathum an thi a, Israel commando a an commander ber Lt. Col. Yonatan Netanyahu a thi ve hlauh bawk a, tin, Uganda lam sipai 45 vel kahhlum an ni in Uganda Air Force ho indo tlawhna Soviet siam Mig-17 leh Mig-21 an tihchhiat sak bawk a, mitang damlo pakhat Uganda damdawiin a an kalsan palh chu a hnuah Uganda Army officer ten an that ve leh thung bawk. He inchhanchhuahna ropui hi a ni khawvel ina Operation Thunderbolt/Operation Entebbe ti a a lo hriat lar tak chu. Heta an commander thi hi Israel Prime Minister Benjamin Netanyahu u a ni nghe nghe a, amah hriatreng nan hian he Operation hi Operation Jonathan tih pawh in an sawi ve thin a ni.

Thu bul intanna: PLO, Palestinian Liberation Organization chu Jordanian-Palestinian civil war zawh hnu khan Jordan atangin sahthlak an ni a. Tichuan South Lebanon lamah inkulh in heta tang hian sipai tur refugee ho vel angin an indap khawm ve ta a. Heta tang hian Palestinian military organizations hrang hrang te chu tang ho in Israel chu an beih rawn ta thin a. A sipai lampang bei tak tak ngam si lo in mipui vantlang lam an bitum ta thin a. An tum ber pakhat chu mi te thinlung a hlauhna chi tuh chu a ni a. South Lebanon hi khauh tak mai a ram leh hnam tana helna leh tharumthawhna "Fatah" an tih mai an kenkawhna anih avangin "Fatahland" ti hial in an sawi thin reng a ni. Tichuan South Lebanon atang hian PLO ho chuan ‘Terror Campaign’ an tih mai chu Israel lakah chuan an kalpui ta thin a ni.

Thlawhna Hijack-na chu: June ni 17, 1976 khan Air France thlawhna Flight 139, Airbus A300 (Airbus A300B4-203), registration F-BVGG (c/n 019), Tel Aviv, Israel atang a passenger 246 leh thlawhna hnatawk te phur chungin a thlawk chuak a. Athens Airport ah tum leh in hetah hian mi 12 an rawn chuan belh leh a, heng rawn chuan belh te ziangah hian thlawhna hruaikawtu tur mi 4 an rawn lut tel ve bawk a. Athens atang hian Paris lam panin a thlawk chhuak leh a, heta tanga a thlawhchhuah hnu lawk dar 12:30pm velah chuan thlawhna chu Popular Front for the Liberation of Palestine – External Operations (PFLP-EO) mi pahnih leh German mi pahnih German Revolutionary Cells ami Wilfried Böse leh Brigitte Kuhlmann te chuan thlawhna chu an hruai kawi ta a. A hmasa ber in Benghazi, Libya ah thlawhna chu an tum tir phawt a, hetah hian a tui te thun pah in darkar 7 zet an chawlh pui hnuah an thlawh chhuah leh hma in hmeichhe pakhat, nau chhiat anga in sawi chu an chhuah tir a tichuan Benghazi chu chhuahsan in Tel Aviv atanga an thlawhchhuah atanga darkar 24 hnuah tlai lam dar 3:15 ah 28th June 1979 khan Entebbe Airport Uganda ah chuan an tum luh pui ta a ni.

Entebbe Airport ah hian hijackers ho hi mi pali dang in an rawn zawm ve leh a, Uganda President khawvel President zawng zawng a mawl ber mai leh nun rawng zet mai, mihring sa pawh ei hreh lo a sawi leh hmeichhe chhul leh hnute hleh thlak kan te pawh ei thin ni a sawi Idi Amin-a mi leh sa te chuan an rawn puibawm ve ta bawk a.

Hijackers ho hian an thil duh chu Israel sawrkar hnenah an thlen ta nghal a, an demand ber chu Palestinian mi Israel leh Germany Jail a tang mek mi 40 chhuah te, midang 13 Kenya, France, Switzerland leh West Germany a hren mek te chhuah te a ni. Heng an thil phut te hi Israel sawrkar in a ti hlawhtling lo anih chuan July ni1, 1976 atangin an mi hren te chu an thah tan tur thu an puang nghal bawk. An that hreh dawn miah lo tih hi thil chiang sa a ni bawk, mahse a firfiak a che te thil demand tih mai mai chu Israel hian tih hlawhtlin sak a lo tum lo nasa mai le.

Israel mi te thliar hran an ni ta: Hijackers ho hian an mi hrente chu group hnih ah an then ta phawk mai a. Israel mi leh Israel mi lo in. Sawidanah chuan Juda ho an thenhrang angin an sawi na a, anmahni chuan Juda ho hrim hrim chu an huat loh thu leh Israel mi te chauh an duh thu an sawi lang a, an mi hren Israel mi nilo an chhuah pawh in Juda mi, Israel citizenship neilo an chhuah tel nual nghe nghe a ni. Tichuan Israel mi nilo a an hriat zawng te chu an chhuah ta a, mi 106 lai an la hreng thung a. Heng an mi hren te hi Entebbe Airport a transist hall ah an dah khawm a uluk tak in an veng bawk a.

Hetianga an mi hren an chhuah te hi Ugand atang hian Air France thlawhna in phurh chhuah tir an ni ta a, thlawhna Captain, Michael Bacos chuan a passenger te chu a mawhphurhna an ni e a tih avangin chhuah an tum pawh in a kalsan duh ta lova, tin, thlawhna a thawk midang ho pawh chuan an captain tihdan zul zui in an kalsan duh ta bik lo a, tin, French mi Nun pakhat pawh in a kalsan duh lo a, a aiah an mi hrenlai pakhat chu chhuah zawk turin a ti na a, tihluihna in Air France thlawhna ah hian an chuan luih tir ta tho a. Tichuan hruaikawitu te chuan Israel mi 85 leh Juda mi thenkhat leh thlawhna a thawk mi 20 te nen mi 105 an hreng ta a nih chu. An thil ngiat hi tihhlawhtlin a nih loh chuan heng an mi hren te hi thah vek an tum a ni. Israel tan ngawih mai mai chi a ni ta lo.

Israel a inpuahchah tan ta: A tirah chuan Israel hian hruaikawitu te hi tawngka a dawr a tum phawt a, IDF a an Officer pension tawh Baruch “Baruka” Bar-Lev chuan Idi Amin hi a mimal takin a lo hmelhriat hlauh mai a, amah hian vawi tam phone in Idi Amin hi a dawr a mahse awmzia a nei thei ta chuang lo a, tin, Israel hian US sawrkar hnenah Egyptian President Anuar Sadat-a hnena Idi Amin a chu an mi hren te chhuah tur a ngen sak tur in a ngen bawk a, mahse hei pawh hian awmzia a awm ta chuang lo. Hun tiam July ni 1 chu a lo thleng ta, hemi ni hian Israel chuan Hijacker ho chu July ni 4 thleng tal hun pek belh leh tur in an dil a, hetiang a hun an pek belh chuan an tan inpuahchahna hun thawl deuh zawk a awm thei dawn a, tin, Idi Amina lah Port Louis, Mauritus lamah Orginisation of African Unity Chairman a nihna chu Seewoosagur Ramgoolam hnena a mimal tak a hlan turin a kal theih phah dawn bawk si a, tichuan hun chu pek belh an ni ta. Israel chuan tharum a mi hren te chhanchhuak tur a inpuahchahna hun tha an nei thei ta.

MOSSAD an che ta, an thu dawn atangin Entebbe a an thlawhna tumhmun awmdan vel leh a terminal building awmdan te, an mi hren te awmna hmun te chu an hre thei ta a. Vanneihthlak deuh mai in Israel mi ta construction company pakhat chuan Entebbe Airport an siam lai vel hian A terminal building vel chu an lo sa ve hlauh mai a. He company neitu Solel Boneh chu Israel Army ho chuan bepawpin ani hian an terminal building sakna an blue print chu a theh chhuah thei ta hlauh mai a, chumi mil chuan commando ho training nan chuan a lem a tak ang chiah tur chu an han siam ta phawt mai a. Hun a tepter tawh nasa mai si. an mi chhuah te zingah chuan sipaiah te lo tang hrep tawh pakhat a lo awm ve hlauh mai a, chumi chuan hijackers ho duty position zawng zawng leh an ralthuam ken zawng zawng te nen chuan chipchiar takin a report thei hlauh mai bawk a, heng an thil hriat ang ang te hi Israel commando ho chuan an hmang tangkai chho ta zel a. He an chhanchhuahna hna thawh turah hian raid organizer atan Muki Betzer ruat a ni a, ani hian uluk takin a beih ban tur hi a ruahman ta char char mai a, tichuan chhanchhuah hna thawk tur chuan sipai tha bik 100 thlanchhuah an ni ta a.

Chhanchhuaktu pawl leh an hna turte: Heng a va bei tur te pawh hi group hrang hrangah an then hrang leh thlap mai a ‘Ground Command and Control Element’ an tih ho an awm a, heng ho hi Brig. Gen. Shomron command na hnuaiah a tul ang ang a hmunah inbiakpawhna lamthleng a lo buaipui turte an ni. ‘Assault Element’ an tih te an awm leh a, hetah hian Israel cammando tha thiau Sayeret Matkal ami te thlanchhuah mi 29 Lt. Col. Netanyahu-a command na hnuaiah an awm thung a, heng ho hian mi hren te chhanchhuah hna tak hi chu an thawk dawn a ni. Hei bakah hian Assault team tho Major Betser-a ho te leh Matan Vilnai ho te an awm bawk a. Heng bakah hian chhanchhuah hna an thawh huna chhanchhuah hna thawktu te lo tibuai theitu tur laka lo vengtu tur leh an thlawhna ken hrawl zet mai C-130 Hercules lo venghim tur leh Uganda Air Force ho thlawhna MiG ho, anmahni a chhanchhuah huna rawn umzui thei tur chi ang lo tichhetu tur ‘Reinforcment Element; an tih ho te an awm bawk a. Heng ho hian mi hren an chhanchhuah te thlawhna a an luh thlenga lo venhim leh an thlawhna lei lama a tui an thun belh lai a lo venhim thlengin an thawk ve thung dawn a ni. Tichuan engkim an inpeih fel hnu chuan Entebbe Airport a zanlaia thlawk lut tur chuan an in peih fel ta. Chhanchhuah hna thawh hun chhung atan hian 90 minutes ruat a ni tawp mai a, hemi hun chhung hian mi hren te chhanchhuah leh Entebbe Airport chhuahsan engkim an peih fel hman tur a ni tawp mai a, thu dang a awm lo, sipai 100 zet zawt in ram pakhat an va bei thut dawn anih chu, enge an tawh dawn, an hlawhtling dawn em hriat a ni lo, mahse Israel hian hlawhcham thei an ni lo tih an inhrechiang hle thung. An hlawhchham anih vaih chuan an ram mi leh sa an hren te chu heng hijackers ho hian dimdawihna tel miah lo in an that vek dawn tih sawilawk tur hian zawlnei der nih kher a ngai lo tih pawh an hre chiang hle bawk.

Entebbe lam pan in: July ni 3, 1976 chuan Israeli Cabinet chuan chhanchhuah hna thawh chu an approved ta a. Hetih lai hian President Idi Amin chuan a tira hijacker awmsa te bakah an thiante ho in an rawn belhchhah chu a lo phal ve mek thung bawk a. He chhanchhuah hna hi a tirah tak chuan Israel Defence Force hian a chhanchhuaktu tur te chu Lake Victoria a thlawhna atanga thlak a rubber lawng hmanga chhanchhuah hna hi beih an tum deuh na a mahse hun an neih tepter tak em avangin thlawhna a kal hi an ti thlu ta a ni. Entebbe lam an panna turah hian harsatna liantham tak mai an tawk ta tlat mai. Sipai ho leh an bungrua te phur tura an tih thlawhna lian Lockheed C-130 Hercules chu 4000km vela hla thlawk tur chuan kawnglakah a tui thun belh a ngai dawn tlat mai, thlawhna dang a aia thlawk thui thei han hmang dawn se a phurh zat ang an phur leh thei dawn bawk si lo, chutih lai in Africa a khawi ram mah in a hnu lama an ram laka Uganda sawrkar thinrim tuan leh tur chu ngai ngamlo in an ram chhungah thlawhna tui thun a an chawlh an phal hlawm bawk si lo. Thlawhna tui thun nana awmang ber Kenya pawh chuan a remti lo bur mai bawk si, hun a chep tawh si Israel sawrkar a vir buai nasa ta mai. Africa ram dang te hian hetih lai hian Uganda hi an President Idi Amin-a butut lutuk avang hian an hlauh rawn vek mai si a, chu achhapah Palestinian ho te nen a la tangho kher zui bawk si. Israel chuan tanpuitu a theih ang ang te pun khawm in Juda mi Block Hotel chain neitu Kenya a awm te leh Nairobi lama Israel mi mihausa leh milian awm ho te tangkawp chuan engtin tin emaw Kenya President Mzee Jomo Kenyatta chu an rama Israel thlawhna te tui thun tur a tum tir lawk tur chuan an hmin thei ta hlauh mai a, international law ah chuan Israel thlawhna te hi raltuam phur chungin phalna nei lo chuan Africa khawi pam chungah mah a thlawk thiang lo tih a ni, Kenya chuan an rama Jomo Kenyatta International Airport a thlawhna tui thun tur leh an air space a thlawh tlang chu a phal ta hlauh mai a. He thil a Block Hotel ho lo inrawlh ve vang hi a ni maithei Block hotel chain ho ta tho The Norfolk Hotel chu December ni 31, 1980 khan PFLP/PLO ho in bomb nen an bei chiam mai a, mi 13 lai in an nunna an chan phah a, mi 87 lai in hliam na tak an tawrh phah nghe nghe a ni.

Tichuan chhanchhuaktu pawl ho chu Entebbe lam pan chuan an thlawk chhuak ta a, Sharm al-Seikh chung zawnah thlawk tlang in international flight path ah Red Sea an thlawh khum a, Egyptian ho te leh, Sudanese ho te leh Saudi Arabian force ho radar in a lo man loh nan hniam tawk ah 100ft vel chauh a sangah an thlawk char char a, tlem a inher hret in chhimlam hret ah Djibouti an thlawh pel leh a. Somalia te Ogaden te leh Ethopia te an thlawh pelh hnuah Jomo Kenyatta International Airport, Nairobi, Kenya ah thlawhna tui an thun a, he thlawhna hi Boeing 707 thlawhna pahnih in a zui bawk a, pakhat in damdawi lam leh thil tul dang a phur a, tin pakhat chu air comand centre ang ni in General Yekutiel Adam’an a thutchilh a, chhanchhuah hna an thawh chhung a Entebbe chungzawn a lo thlawk kual reng tur a ni thung.


Entebbe an lut ta: Israel commando ho chu Entebbe Airport ah chuan zanlai dar 11:00 ah an tum a. President Idi Amin a hman thin Mercedese car dum ang leh a vengtu englai pawh a zui thin chuanna Land Rover ang chu an keng tel a. Hei hi airport vengtu te bum nan a an tih a ni a, hemi car hmang hian terminal building lam chu an pan a, mahse Israel ho hian hriat hmaih an nei ve tlat mai, a hma lawk hian Idi Amin-a hian a hman atan Mercedese car var a lo lei tih hi a ni. Security guard pahnih awm te chuan an lo ringhlel ta reng a an lo tiding ta tlat mai, mahse Commando ho chuan pistol silencer vuah in an kap nghal a, mahse an kap hlum lo, mahse an hnu a Land rover a rawn zui tute chuan an rawn kap hlum ta tho a ni.


Chhanchhuahna ropui: Israel commando ho chu an chuanna motor atang chuan rang taka zuangthla in terminal building lamah chuan an thlan phei nghal a. Hijackers te hian an mi hren te hi main hall ah an dah a, hetia an tlanluh pah hian aurinna hmangin Sap tawng leh Hebrai tawngin “Leiah bawk ru, Israel sipai te kan ni e” ti in an au nghal a, an mi hren ho te chu leiah an bawk nghal, silai a puak nghal zawih zawih mai. Hetih lai tak hian Jean Jacques Maimoni, kum 19 mi lek, French ram atanga Israel a pem lut, French passport pawh nei tho mahse Israeli Jew anga in chhal a chhuak ve duh ta lo chu a awmhmun atang chuan a rawn ding chhuak hlauh mai a chu tak chu Israel commander Muki Betzer leh commando pakhat chuan hmelma lam emaw ti in an lo kap hlum nghal a, tin Israeli Medical Insurance Fund a an manager Pasco Cohen, kum 52 mi leh Ida Borochovitch, Russian Jew, Israel a pem lut kum 56 mi pawh an inkah tawnnna ah hian silaimu lengvak tawngin kah hlum an ni ve bawk.

An inkah mek lai hian Israel commando ho chuan, “Khawnge midang hi an awm?” ti in hijackers dang awmna chu an zawt a, an mi hren te chuan hijackers dang te awmna pindan lam chu kawhhmuh in chu pindan chhungah chuan commando ho chuan granade an vawm lut ta mial mial mai a, va luh chilh in hijacker pathum lo la dam te chu an kap hlum lehnghal a. Hetih lai hian an hnung rawn dawl tu C-130 Hercules thlawhna pathum dang te chu rawn tum leh in armoured car an rawn ken te nen an rawn thawk ta rup mai a. Anni hian mi tang an chhanchhuahte thlawhna a an chuan chhung leh thlawhna tui an thun vel chhunga lo venhim pahin Ugandan Air Force ho MiG vel chu an lo tichhe dawn a ni.

Chhanchhuahna zawh a ni: Hun reilote chhung chuan Israel Comando ho chuan hijack tu te chu an kap hlum vek a, an chhanchhuah ho te chu thlawhna ah chuan an thiarlut ta a. Uganda sipai an rawn che ve leh ta thung. Israel ho pawh chuan an lo kap let a, Uganda sipai ho chuan Flight Control Tower atangin an rawn chhuk kah tlat mai, an commander ber Yonathan Netanyahu chu a awmah an kap fuh ta hlauh mai a, a thi ve ta. Ani chiah hi Israel lamah hian thi a awm a, panga in hliam an tuar a ni. israel ho chuan Control Tower lam chu machine gun in an han sai let ve a a rawn kap tute chu an kap hlum thei ta. An mi chhanchhuah te leh an commander Netanyahu-a ruang chu thlawhna a an thiar luh zawh chuan Entebbe Airport chu an thlawh chhuah san thei ta a. He Operation hi minute 53 chhungin an zo fel vek hman a, inkah hun chhung tak phei hi chu 30mins chhung chauh a ni nghe nghe. Uganda sipai bik hi 33-45 vel an thi ni a hriat a ni a, Ugandan Army air Force thlawhna MiG-17 leh MiG- 21 11 vel tihchhiat sak an ni bawk. Hruaikawitu ten an mi hren 3 an thi ve a tin 10 vel in hliam na lutuk lo an tur ve in heng an mi chhanchhuah te hi Nairobi, Kenya a phurh luh an nih hnuah Israel lamah thlawh luh pui an ni ta a ni. Mahse pakhat kalsan an nei tlat mai.

An kalsan tak chu: Dora Boch-i, kum 74 chu Juda mi British passport nei ni in Entebbe a hren zingah hian a tel ve a, a thil ei engemaw a hak avangin damdawiinah hruai ni in doctor ten an lo enkawl lai mek in Israel ho hian chhanchhuah hna hi an rawn thawk ta thut mai a ni a. Hemi ni pawh hian British sawrkar mi pawimawh pakhat in damdawiinah hian a va thlawh nghe nghe a, mahse Israel ho in an rawn beih hnua a va tlawh leh chuan a lo awm tawh lo a ni. April 1987, khan Henry Kyemba, khatih hun lai a Uganda a Attorney General leh Minister of Justice chuan Uganda a Human Rights Commission ho te a hrilh dan chuan Mrs Bloch-i chu Idi Amin-a thupek in damdawiin khum atang chuan Uganda Army Officer pahnih in hnuk chhuak in an kap hlum a, a ruang chu Ugandan Intelligence Service ho car hnungah hnawh luh a ni in phum bo a ni a ti. A ruang hi 1979 khan a chhung khat ten Idi Amin-a paihthlak anih hnu khan Damdawiin atanga mel 20 vel a hla Kampala chhim lama fu huanah an lai chhuak leh a ni..


A hnu lam thil: Israel commando an ram chhunga duhtawka an rawn sapatal chu Uganda sawrkar chu a lawm lo kher mai, Uganda Foreign Minister Juma Oris chuan UN Security Council lamah an vui thu chu thlen in Israel lakah chuan engtin emaw tal hma la turin a ngen a, mahse UN Security Council hi an ngawi hmiah thung. Israeli ambassador Chaim Herzog chuan UN Security Council ho thutkhawmna a thu a sawina ah heti hian a sawi a: “UN Security Council hnenah hian thuchah mawlmang te sawi tur kan nei ve a. Kan thil tihah khan inchhirna kan nei lo a, kha kan thil tih kha kan chhuang em em zawk a. Ram tereuhte Israel ang hian mihring dikna te leh mihring nunna te, mihring zalenna te humhalh a, chhanhim a, a hlutna tilang thei a kan awm hi a hlu kan ti a, mi za chuang nu leh pa, nunau pawisawilo te nunna kan chhanhim thei kha, kan chhanhim avang khan kan lawm a ni mai lo a, kan thil tih khan mihring zalenna hlutzia a tarlan avangin kan chhuang in kan chapo pui em em zawk a ni..” ti in.

Khawvel khawthlang lam ram hrang hrang te chuan a lang in Israel hi an fak lai in arab ram ho chuan na takin an dem thung a, an chet dan kha ram leh ram inzah lo a inpal zutna a ni e an ti ve thung. US chuan khang an mi hren te kha July ni 4,1976 ah chhuah an ni a, khami ni tak kha US in a declaration of independence a sign kum 200 tlinna ni chiah mai a ni a, chuvangin mihring te zalenna ngai pawimawh ber ram tan pawh ni chhinchhiah tlak tak ani an ti ve hmiah mai a ni.

Engati tehreng emawni Captain Bacos chu Air France a an hotuten an han suspend ve ringawt mai a, mahse a hnuah France ram chawimawina sang ber National Order Of The Legion Of Honour an hlan leh ta thung a, a thawpui dang te pawh French Order Of Merit an hlan ve bawk a ni. Commander Yonathan Netanyahu unaute leh Bester-a te chu engvanga an tum aia hma silai ti puak a an unaupa in a thih phah tak na chungchangah mipui vantlang hmaah hun rei tak chhung chu an in tawng ve thung bawk a, he operation avang hian US chuan Military Rescue Team tha tak neih a tul zia hrechhuak in a sipai tha bik te mihren chhanchhuah dan uluk bik in training a pe ve ta ngat mai a, mahse Israel meuh zawng an lo la khan lo deuh a ni ang, Iran buai lai vel a Teheran a American Embassy a thawk te hren an nih khan Israel ho tihdana va chhanchhuah ve tum in ‘Operation Eagle Claw’ chu an han kalpui ve ngawt a, an hlawhchham chiang hle a nih kha.

August 2012 khan Uganda leh Israel te chuan Old Entebbe Airport ah, Commander Yonathan Netanyahu an kahhlumna laiah khan hemi tum a thil thleng leh sipai thi ta te hriatrengna lungphun chu an hmang dun a, sipai thi ta te sun nan ngawirenga dinna hun te hmang in mi pawimawh tak tak in thusawina hun te nei in pangpar thi te an dah hlawm a. Uganda leh Israel chuan a firfiaka chetna dona kawnga thawh dunna tha zawk an neih theih nan thuthlung an ziak ta nghe nghe a ni. He hmunah hian an ram pahnih flag te chu a thiang rial in an zar dun bawk a ni.

Hemi tuma Israel commando ho chet dan hian khawvel ngaihsan a hlawh bawk a filmah pawh an siam nasa in lehkhabu hrang hrang pawh an ziak nasa hle a, hemi chungchang film an siam langsar zual deuh te chu:

Victory at Entebbe (1976):
Anthony Hopkins, Burt Lancaster, Elizabeth Taylor leh Richard Dreyfuss te chan na- Director: Marvin J. Chomsky.

Raid On Entebbe (1977): Peter Finch, Horst Buchholz, Charles Bronson, John Saxon, Yaphet Kotto, leh James Woods te chan na- Director: Irvin Kershner, Producer: Edgar J. Scherick.

Mivtsa Yonatan (English title: Operation Thunderbolt) (1977): Israeli Yehoram Gaon chu Col. Netanyahu angah a chang a tin Austrian mi Sybil Danning leh German mi Klaus Kinski te hijackers angah an chang bawk- Director: Menahem Golan.

Heng bakah pawh hian documentary film neuh neuh engemaw zat siam a ni bawka, kha thilah khan Israel khan engemaw han chet chhiat zeuhna nei in a sipai pali te nunna chan ve mahse khatiang tluka in chhanchhuahna nalh leh hlawhtling kha khawvel hian a la hmu ngai lo a, a hmu leh kher ang em?

Tlipna: He thil thleng chungchangah leh Adolf Eichmann an manchhuah chungchangah hian Israel mipui te hi an tangrual a, an ram tan a tangkai theihna leh tih ve theih an neih dawn chuan theihtawp chhuah an huam a, anmahni in chhiat phah dawn mah se an ram leh hnam tak chuan a chhe ber pawh an huam thin a ni tih a lang chiang hle in ka hre ve thin. Hetiang ang rilru hi keini Mizote hian kan ram leh hnam tan hian pu ve ila chu hetiang mai mai hi kan Zoram riang te hi a ni bik hauh lo ang mawle. Ka ram leh hnam tan eng nge ka tih ve theih tih dawn lo lek a kan ram leh hnam kan sawrkar thau a theih ang ang sawk kan tum chhung hi chuan engtikah mah kan Zoram hian hma a sawn tak tak lo ang.

BigDaddy Hmahmatea

Friday, March 18, 2016

Darthlalang !

0c765fd26f8ae008b6ea0579e.jpg

Ni khat chu office pakhat kawtah hian thu pawimawi deuh mai a intar va mai a. Hnathawk tura lokal apiang chuan an chhiar zel a, chu lehkha ziak chu,"Nimin khan i hmasawnna tur leh i hlawhtlin theihna tur atana dal thintu che kha a boral hlauh mai. Amah vuina inkhawm hi vawiinah office-ah neih a ni dawn a, auditorium-ah lo kal la, a tawp nan a ruang i rawn en thei ang," tih chu a ni.

Chumi office-a hna thawk zawng zawngte chuan an thawhpui pakhat boral ta chu pawi an ti hlawm hle a, an khawngaih hlawm hle bawk a. Mahse, chutih rual chuan, tunge ni thei ang tih chu an inzawt kual pah sup sup bawk a. A hmel leh amah hre thei turin a ruang dahna hmun, auditorium lam chu an pan ta nghal zung zung a. Auditorium chhung an han thlen chuan, a lai takah kuang chu a lo inhung ruah mai a.

Mipuite chuan kuang chhunga ruang awm chu hmuh an chak a, an innawr buai hial a, mahse, vengtute chuan an dang bet rih tlat a. Chumi hnu chuan ruang en tur chuan a mal te tein an intlar ta hlawm a. Office hnathawktute chuan, "Tunge ni ang le?Kan company leh keimahni mimal hmasawnna tur lo dal thintu chu," tiin an ngaihtuah hlawm bawk a. Lusun rilru pu deuh si, phur ru deuh bawk si chuan kuang chu an hnaih zel a, mahse,kuang chhung an va bih nak chuan mihring ruang reng reng a lo awm lo. An thil hmuh chuan a barakhaih a, a ti hamhaih hlawm hle mai.

Kuang chhungah chuan darthlalang lian tak a lo mu ruah mai a, chu kuang zuk bik apiang chuan an mahni thla an zuk hmu zel a, kuang chhinna bangah chuan lehkha them a lo intar bawk a, chuta inziak chu, "Hma i sawn theih nan leh i thlen chin tur i thlen theihna tura thuthlukna siamtu chu nangmah ngei kha i ni," tih hi a ni. Kuang chhung bih tawh apiangte chu harhtharna chang ang maiin an meng phawk hru hlawm a, thil hriatchhuah thar nei niawm takin an awmdan chu a danglam a, tumah tawng chhuak reng an awm lo. An thil tawn chuan an rilru a khawih hle a ni ngei ang.

Kan nun her danglama, a nuam lam emaw, a hrehawm lam emaw kawng zawh tura thuthlukna siam theitu awm chhun chu keimahni kan ni. Hlawhtling tur leh kawng dik lam zawh tur pawhin keimahni hi kan lo pawimawh ber a lo ni. I thiante emaw, i hna emaw, i lehkha zirna hmun emaw, i ngaihzawngte an danglam vang ringawtin nangmah i danglam ve ngai lo. Nangmah i danglam hunah chauh i nun hman dan a lo danglam zawk ang. Nitina i rin dan leh mahni i inhmuh dan pangngai bak aia sang khan indah la, i theihna te kha a la tam hle a ni tih hriatna neiin infuih la, chutah chuan danglamna i neih belhchhah ngei ang. Khawvela inlaichinna pawimawh ber chu mahni leh mahni inlaichinna boruak leh inhmuh dan hi a ni.

Hringnun hi chu darthlalang ang a ni a, kan ngaihdan, kan thil thlir dan leh kan phak tawk nia kan hriat bakin kan nunah hian thil a thleng ngai lo. Kan ngaihdan leh hisap dante hi a tha zawngin emaw, a aia ropui zawngin emaw, a aia hlimawm zawngin her danglam tum ila, chutah chuan hmasawnna, hlawhtlinna leh hlimna tak tak kan chhar belh phah ngei ang. A tha zawnga mahni leh mahni infuihna tluka infuih phurna tha a awm lo tih i hre reng bawk ang u.

Zothanpuii Ajoi
Thu Ngaihnawm Huang

Friday, March 11, 2016

Operation Daybreak





A film entu apiang te hnuk ti ulh thin, Indopui Pahnihna lai a German Nazi Officer nunrawng thahna leh a nghawng rapthlak chu.

Khawnge tun tum chu Second World War lai bawr film a an siam zawng zawng zinga touching ber mai a an sawi thin, tun thleng a khawvel a mi en la hlawh ‘Operation Daybreak’ chanchin hi i lo sawi chho dawn teh ang.

Operation Daybreak:
Indopui Pahnihna lai a Reinhard Heydrich-a Prague a thah tuma an beihna chanchin behchhan a lehkhabu ‘Seven Men at Daybreak’ tih Alan Burgess ziah chumi behchhan a film siam Anthony Andrews, Timothy Bottoms leh Martin Shaw te ho channa a ni a. A tak tak a he operation hming hi Operation Daybreak tih a ni lo a, ‘Operation Anthropoid’ tih a ni thung a, he film hi US lamah chuan ‘The Price Of Freedom’ tih a ni ve thung. Thawnthu ni lo in a tak ngei a thil thleng a ni a, mi tamtak chuan World War ll film ah chuan a tha ber ti hial in an sawi thin a ni. A film chungchang hi chu rawn sawi thui vak ka tum lemlo a, a tak tak a an rawn behchhan Operation Anthropoid lam hi rawn sawi chian ka tawn tum thung dawn a ni.

Operation Anthropoid:
Reihard Heydrich hi September 1939 atang khan Chief of the SS-Reichssicherheitshauptamt (RSHA) in September 1941 atang khan Konstantin von Neurath-a thlak in in]acting Protector of Bohemia and Moravia atan ruat a ni ve leh a. Tin, Juda ho nuai chimihna ‘Final Solution’ an tih mai ‘Holocaust’ an tih bawkah khan a thunei ber atan ruat a ni bawk a. Amah hi Hitler-a mi rin zawng tak mai ni in an rilru put hmang pawh a inang hle a. Mi thenkhat sawi dan phei chuan Hitler-a'n Gremany a awp theihna chhan pawh kha Heydrich-a vang hi a ni e an ti hial a ni. Hitler-a ang tho a German hnam hi khawvel hnam dang te ai a chungnung zawk an ni tih ngaihdan nei chi a ni a, tin Hitler-a pawh in Anti-German Movements awm thin hmet mit tur bik atana a ruat ni in hemi chungchangah hian Prague ah hian tirh luh a ni a. Prague a a awm lai hian a che rawng thei viau ni tur a ni a hming lemah pawh ‘ The Butcher Of Prague’ tih te, ‘The Blond Beast’ tih te leh ‘The Hangman’ tih te in an phuah sak hial a ni. Amah pawh hi a in ring tawk bawk a, khawlaia a len vel pawh in car chung neiloah ngat hian a chuang kher thin. Hetianga hleihluak tak mai leh rawng tak mai a che thin hian British sawrkar leh Chekoslovakia sawrkar raltlan ho mit chu an ti kham ta tlat mai a, tichuan SS-Obergruppenführer-a leh Reinhard Heydrich te chu Greman ho hi khawih theih loh an ni bik lo tih entir nan British Special Opperation Executives ho remtihna in thah tur thu an chhuah ta a, he an operation hmingah hian ‘operation Anthropoid’ an vuah a, hei hi a ni kei ni in a film vel a ‘Operation Daybreak’ tih a kan lo hriat lar tak chu. He operation hi Prague ah May ni 27, 1972 khan neih a ni a, Heydrich hi a tirah a thi nghal mai lo a, mahse a hliam tuar lo in June ni 4, 1942 khan a thi zui ve leh ta tho a ni. He thil thleng avang hian German sipai ho chuan civil mi sang tamtak an man in an tihlum a, tin, thingtlang khua a bei tute lo tanpui tute ni a an hriat te pawh an bomb darh vek bawk a ni.

Inpuahchahna:
He operation hi a code name atan ‘Anthropoid’ tih vuah a ni a, Warrant Officer Jozef Gabčík leh Staff Sergeant Karel Svoboda te chu thlan chhuah an ni a, tichuan October ni 20, 1941 khan training an tan ta a. He operation hun atan hian 28th October 1941 (Czechoslovakia's Independence Day) ruat a ni a, mahse Svoboda chu an training na ah a lu a tih hliam palh avangin Jan Kubiš an a thlak a, Kubis a hi a hran a training pek ve leh a ngai si a, tin, lehkha pawimawh a ken tur te a hran vek a buaipui leh a ngaih bawk avangin hei hian an operation chu an tum ang hunah an neih tir theih loh phah ta a ni. British Special Operation Executives hnuaiah uluk tak in training an nei chho ta a.

An thawk chhuak ta:
Jozef Gabčík leh Jan Kubiš te chu Czechoslovakia sipai Britain a raltlan pasarih dang te nen Royal Air Force Halifax, No 138 Squadron ho ta in Czechoslovakia ah December ni 28, 1941 zan dar 10 ah phurh luh an ni ta a. An rual hian group dang pahnih ‘Silver A’ leh ‘Silver B’ te pawh phurh luh tel ve an ni a, mahse heng group pahnih dang te hi chu tihtur hran nei an ni thung. Gabčík leh Kubiš te hi Prague atanga khaw thlang lam deuh Nehvizdy ah an tum lut a, an tum dan tak chuan Pilsen khua a tum lut tur an ni a, mahse boruak in a zir loh avangin Nehvizdy ah hian an tum lut ta a. Hetatang hian Prague ah lut in an thurualpui te an va fin a, tichuan ‘Operation Anthropoid’ kalpui dan tur chu an rel ta a.

Operation ruahmanna:
An team ho hian Prague ah hian an mahni lamtang chhungkua te leh Anti-Nazi pawl ho te be pawp in anni ho hian a theih dan ang ang in an lo tanpui ve a. An tum dan tak chuan Heydrich-a hi rel a a chuang lai thah an tum phawt a, mahse an han zir chian chuan rel a thah chu thil theihloh tluk a ni tih an hre ta a, tichuan ruahmanna dang an siam leh ta a. A headquarter atanga Prague lam pana a car a a kal lai in kawng tan zawnga thir hrui lo pawh a, chumi a an din chhung chuan kah hlum an tum leh a, mahse reife an nghah hnu pawh a a rawn kal theih tak loh avangin an commander, Lt. Adolf Opálka (Out Distance tih group ami) chuan Prague lamah a rawn ko let leh ta a. Hemi hnu hian Heydrich-a chu Prague khaw chhung ngei a thah chu a tha ber in an hre ta a.

Prague-a inbeihna:
An beih ni tura an ruat May ni 27, 1942 chu a rawn thleng ta a. Heydrich-a Panenské Břežany atanga a hna a a kal haw lam Prague Castle a pan lai chu tram dinna thin Bulovka Hospital bul kawng kual lai takah chuan Gabčík-a leh Kubiš-a te chuan kawng sir a thu chung in an lo chang ta a. Helai kawng kual lai tak hi an thlan kher nachhan chu kawng kual laiah chuan a car chu tlanchak theilo a a tlan muan deuh an beisei vang a ni a. Valčik-a chu Gabčík-a leh Kubiš-a te awmna hmar lam hret metre 100 a hlaah a awm a, Heydrich-a car chu a rawn kal em tih a lo enthla ve thung a. Chawhma Dar 10:30 pelh hretah chuan Heydrich-a car a chung hawn theih Mercedes 320 Convertible B chu a rawn lang ta.. Valčik-a chuan a thiante chu an signal zauh a, tichuan kawng kual lai a a tlan muan lai tak chuan Gabčík-a chu kawngpui ah chuan an car hma ah chuan rawn pen chhuak in a coat a a khuh a Sten Gun ken chu lek chhuak in hmun leh hmunah chuan Heydrich-a leh a driver te lamah chuan a hmet ta... mahse a silai chu a puak ta hauh lo mai le..a jam ta tlat mai.

Heydrich-a chu reilote an hamhaih ve deuh a chutah a driver SS-Oberscharführer Klein chu a car tiding tur chuan a hrilh a, car a din rual chuan a pistol pai phawrh in car atanga ding chhuak chung chuan Gabčík-a chu kah a tum ve ta. Chutih lai tak chuan Kubiš-a chuan tank vawm nana an hman thin granade an modify chuan Heydrich-a te car hnunglampangah chuan a rawn vawm ta a. Granade hi car chhungah chiah chuan lut lo mahse a hnunglamah a puak ta tho a, a puak them vel chuan Heydrich-a car hnunglam leh a seat vel chu tawn tlang in Heydrich-a chu hmun engemaw zatah a hliam ta tho a. Heydrich-a hi a tir chuan a sar-hu lai a ni bawk nen a car atanga chhuak in amah bei tute chu kap let ve nghal in umzui a tum a, mahse a tlu ta.. A driver Klein-a chuan Kubiš-a chu thui vak lo a umzui a mahse a pu buaipui tur chuan a rawn let leh a, chutah a pu in Gabčík-a umzui tura a tih avangin a umzui ve leh a mahse Gabčík-a hian vawi hnih lai a lo kah ve avangin a tlu ve leh ta. Gabčík-a te ho hian a tirah chuan Heydrich-a thah an tumna chu an hlawhchham ta ni ngeiah an in ngai nghe nghe a ni.

The Butcher of Prague a fam ta:
Heydrich-a chu a bulhnai Bulovka Hospital-ah tlan luh pui nghal a ni a, hetah hian Silesian German doctor Professor Hollbaum’an a lo zai nghal a. A lung thep vek tawh te chu tipuar tha leh in a nakruh keh them te pawh a la chhuak a, tin a taksa chhunga granade them nawi awm ang ang te chu a paih fai bawk a, darkar khat chuang lai mai an zai nghe nghe a. Chutah Heydrich-a direct superior Reichsführer-SS Heinrich Himmler chuan ama personal doctor Karl Gebhardt, chu chah in a ni hi tlai lamah a rawn thleng nghal a, tichuan ani hian a enkawl zui ta a. SS doctor ho in an enkawl hian nachhawkna atan morphine tam tham tak mai an pe thin a, tin, a hnu a an sawi leh dan in antibiotics lam engmah an pe hauh lo bawk ni in an sawi. Ni 7 zet hnuah chuan a rawn tha chho viau in a lang a, chawhnu lamah chaw pawh a rawn ei ve a, hetia chaw te a ei hnu hian khuma a thut lai in a chau leh thut a, a tuk maiah chuan a chatthla ta mai a.. Tichuan ‘Operation Anthropoid’ chu a hlawhtling ta.

Medical Report:
Heydrich-a thih chhan berah hian Nazi headquarters lam chuan a hliam a septicaemia a luh vanga thi ni in an sawi a, mahse hei hi ni ber in a lang lo tlat mai. Heta granade a an vawmna ang chi hi Type 73 anti-armour granade an tih ang chi thawk na zet mai, tank kal lai te pawh ti ding thei hial tur a siam a ni a. Heta hetiang Type 73 an hman hi botulinum toxin pai tel tur a modify a ni an ti tlat mai a. Hetiang a nih avang hian a granade puak them leh a car them vel a taksa a a luh khan a thisenah tur, chemicals a pai chu a kai ta a, hei hian zawi zawi in amah chu ei chhia in a thih phah ta a ni an ti ve tlat mai a.

A medical report ah leh a thih hnu a autopsy an neihna report ah te septicaemia a report ziah ni mahse Type 73 granade modified chungchang hrechiangtu te chuan a thih chhan medical report hi an pawm thei meuh lo a ni. Chutih lai erawh chuan granade a vawm tupa ber Kubiš-a leh a bulhnai a mi lo ding ve he granade puak keh them in a a per hliam ve hi an awm ve tho a, mahse an ni hian botulinum poisoning hnuhma an mahniah engmah a lan loh avangin mi thenkhat chuan hei hi an hmanrua a tur telh anga in puh hmingchhiat tum na mai mai angah an ngai ve thung a, tin, hemi tum a an granade modify hi botulinum lam telh duh vanga khawih danglam ni lo in a ken vel ti zangkhai tur a an modify a ni e an ti bawk.

A rah chhuah chu:
Hetia Heydrich-a an beih tuk atang hian Hitler-a thinrim chuan phuba lak let ve na tur order a chhuah ta nghal rup mai a. Mipui pawi sawi lo 13,000 chuang an man a, Jan Kubiš-a bialnu Anna Malinová, anmahni tanpuitu pawh an man tel a Mauthausen-Gusen concentration camp ah an tihlum ve zui a, tin, Lieutenant Adolf Opálka Ni, Marie Opálková chu Mauthausen ah tho hian 24th October 1942 khan tihhlum a ni ve leh bawk a, a pa Viktor Jarolím pawh an tihlum ve leh bawk a, he thil thleng avang hian mipui nunau pawi sawi lo 5,000 chuang an tihhlum phah a ni.

Nazi intelligence report chuan Lidice khua leh Lezaky khua te chuan heng Heydrich-a bei tute hi an tanpui angin report an pe leh ta tlat mai a, tin, Czech Army Officer ho England lama raltlan ho tamtak chu Lidice khaw chhuak hi an ni tih an hre chhuak veleh ta bawk a, chu achhapah Leazky khuaah hian Nazi laka hel pawl ho radio transmitter an hmuchhuak ve leh hlauh mai bawk a, hengte hi a khua chuan an tawrh phah ta a. June ni 9, 1942 khan Lidice khua chu laipui in an kap darh chhe vek a (A film ah pawh a lan nghe nghe kha). Chutah a khaw pa ho 199 te chu an tihlum a, tin, naupang 95 an la hrang a, heng zinga 81 te chu Chełmno extermination camp a gas chamber ah boruak chhia in an ur hlum leh bawk a, naupang an lakhran ho zinga 8 te erawh chu German chhungkua fa nei theilo te hnenah an hlan a, tin, hmeichhia 195 chu Ravensbrück concentration camp lamah an thawn bawk a. Concentration camp a inthawn hi chu thih ai pawh in a hrehawm zawk an lo ti hial thin a ni. Tin, Lezaky khua a puitling hmeichhia leh mipa awm zawng zawng an that chimit vek bawk a, a khua pawh an hal darh vek a. Lidice leh Lezaky khua hi khawvel map atangin an nuai reh hmiah mai a ni. Heti khawp a nasa hian German ho hian phuba an la duh ang tih hi British sawrkar leh Czech mi-leh-sa raltlan ho te pawh in an ring pha bik lo a. Winston Churchil-a phei kha chuan German ho chet dan a hriat tirh chuan a thinrim lutuk a, “German ho in Czech ho khua pakhat an tih chhiat zelah German khua pathum kan tichhe ve ang...” a ti hial reng a ni.

Inphatsanna:
Heydrich-a bei tute hi a tirah chuan Prague a anmahni tanpui tute chungkaw pahnih inah an biru phawt a, mahse German ho chuan in tin mai an dap hneh tak em avangin Prague a Orthodox Church pakhat ho biakin Karel Boromejesky Church ah chuan an biru ta a. German ho hian a tir chuan an bihrukna hmun hi an hre mai lo a, he hmun atanga an tlanchhuah dan tur te pawh an rel fel vek tawh a mahse an zing ami pakhat Karel Čurda chu an man hlauh mai a tichuan an bihrukna vel leh anmahni tanpuitu te vel puang tur in German pawisa 500,000 Reichsmarks in an thlem thlu ta tlat mai.. Heta aman tute hi Gestapo an tih ho an ni a, an special police ve te ni in an che rawng thei bawk a Karel Čurda pawh hi an thlem satliah mai lo deuh ni a sawi a ni bawk.. Karel Čurda chuan a thiante chu a phatsan ta le.

In-luh-chhuahna:
Karel Čurda hian a thiante ho bakah anmahni tanpui tute zawng zawng pawh a puang ta vek mai a, resistance pawl a anmahni group bik ‘Jindra Group’ mi leh sa zawng zawng te chu a puang ta a, Zizkov a Moravec chhungkua te pawh a puang tel ve a, tichuan German ho chuan June ni 17, zing lam dar 5 ah chuan Moravec chhungkua te in chu an dap ta thut mai a. An chhung chuan corridor ah an dintlar tir a, hetih lai hian an nu ber Mrs Moravec chu inthiar tura bathroom a a kal an phal sak hlauh maia, tichuan ani chu bathroomah chuan tur ‘Cyanide’ ei in a va intihlum ta a. An chhungkua chu an dawp ta char char mai a, an fapa Ata Moravec chu an dawp nasa zual a, a nu lu an tan bun te an en tir a, chutah zu an pe rui nghek a, tichuan a ruih lai in midang ho bihrukna chu a puang ta a ni.

Chutah le SS Troops ho chuan biakin an tawm rukna chu luhchhuah an tum ta a, SS sipai 700 rual tehmeuh mai chu an rawn thawk chuak a. An silai neih that ber ber nen, machine gun te nen an rawn thawk ta rup mai a. Mahse an ni para-troopers tlemte chu chuti mai in an luh chhuak thei ta hauh lo mai. Biakin kawngkhar rawn lut hmasa apiang chu an lo kap thlu hmiah hmiah mai le. A tam in an tam hneh hrim hrim a le biakin chunglam a awm ho chu an tang zo ta lo, an kap hlum zo ta. Biakin hnuai pindanah chuan mi pali an la awm, chungho chu luhchuah an tum leh ta. An luhthlakna lai ber chu lunghalna in an han hal chhe phawt a, mahse luh thlak ngam na chi a ni tlat lo, a rawn lang det det hmasa apaiang mai chu an lo kap hlum hmiah hmiah mai si, an thianpa ber anmahni phatsantu Karel Čurda chu inpe mai turin German ho chuan an han thlem tir ve ngial tak na a, an ni chuan inpek chu an lo tum lo nasa mai si, tichuan pawn lam atanga boruak luhna atang chuan meikhu a ur chhuah an tum leh ta. Hei pawh an meikhu dawt chu an lo paih chhuah zel avangin an hlawhchham titih leh ta tlat mai.

Chutah le tui hmanga birh chuah an tum leh ta a, kangthelh motor pali panga lai mai an chah a, an boruak luhna atanga pawn lam an dah chhuahna ber an leihlawn hman chu an laksak thei ta hlauh mai bawk, tui chu an phuh lut ta hem hem mai. An tan tihngaihna a awm ta lo, silai leh a mu nei ringawt mahse tui chuan a chim pil anga an thi tho tho dawn si a. A tawpah chuan la dam chhun Gabčík-a leh midang pakhat chuan German ho kuta thih ai chuan ti in anmahni an in kaphlum ta a ni. Helai a an thih dan hi a chiang chiah lo a, a film ah kha chuan an in kuah a, pakhat zawk ve ve kha an lu ah pistol in chuktuah in a rual in an inkap kha a ni a, mahse a tak takah chuan ruang 4 he leihnuai pindan chhungah hian a awm a, an thih vek tawh avangin engtiang chiah in nge anmahni an intihhlum hriat theih a ni ta lo a ni. He inkahna ah hian SS sipai 14 an thi in 21 an hliam angin German ho chuan an record na a, hei ai hian thi leh hliam hi an tam fe zawk ni in an sawi bawk.

A hnu lam thil:
He biak in a an puithiam Bishop Gorazd-a leh an kohhran hruaitu thenkhat te chu June ni 27, 1942 khan man an ni a, September ni 4, 1942 khan Prague dai a Kobylisy Shooting Range ah Nazi Firing Squad ho in an kaphlum ta a ni. Bishop Gorzad-a hi Eastern Orthodox church chuan martar nihna an hlan nghe nghe a ni. Heydrich-a thahna avang hian Munich Agreement an tih mai Britain leh France leh Germany in a an sign chu an cancel nghal a, Britain leh France chuan indo a lo tawp hnu pawh khan German in a Czechoslovakia ram an lak zawng zawng chu an pe let leh vek tur a ni tih thu tlukna an siam phah ta a ni. Heydrich-a hi hmun hnihah a vuina hun hman a ni a pakhat chu Prague ah hman ni in Prague Castle kawng tluan in SS sipai te an in tlar khat vek a ni. Tin, a vuina pakhat leh chu Berlin khawpuiah hman a ni a, hetah hian Nazi hruaitu lian zawng zawng chu an tel vek a, Hitler-a'n a kuang chhunga a lukhamah Nazi ho chawimawina sang German Order leh Blood Order a dah nghe nghe a ni.

Indo a lo tawp hnu khan anmahni phatsantu Karel Čurda chu a chungthu ngaihtuah a ni in ram leh hnam phatsantu a puh in 1947 khan khai hlum a ni ve ta a ni. Opperation Anthropoid hi Biritish ho in a Nazi Officer lian thah tumna liantham hlawhtling awm chhun a ni a, Heydrich-a an thah hnu kum hnihna ah hian Hitler-a thah an tum ve leh a, he opperation hming tur pawh hi phuah fel vek tawh ni in ‘Opperation Foxley’ tih an phuah a, mahse British sawrkar chuan a approved ta lo a ni. Hemi bakah hian Polish underground ho in SS officers senior pahnih ‘Operation Kutschera’ tih leh ‘Operation Bürkl’ tih hming pu in an that ve bawk a. Tin, ‘Operation Blow-up’, tih ah General-Kommissar of Belarus, Wilhelm Kube chu Soviet partisan Yelena Mazanik, Belarusian hmeichhia in a inah a awmpui anga reife a awm hnuah a that ve leh bawk a. Heng ho te hi indona a kah hlum ni lo a a hranpa ngat a Nazi Officer lian an thah ho zawng te chu an ni.

BigDaddy Hmahmatea II
☀ Source: Seven Men At Daybreak/ Opperation Anthropoid/ Wikipedia