Austria rama Salzburg khaw kianga thingtlang khaw te reuh te, Oberndorf-ah chuan vur phingphisiau a sur seng seng a, lung remkhawma sak Inte chu a bawh paw chiai vek a. Chu khaw chhung mi te chuan kum khat chhunga zan thianghlim ber hman nan engkim an peih vek tawh a. An khaw biak in dar chu nakin lawkah a ri ral ral anga, ringtute chuan tawngtai leh fakna hla sa chungin Krista piancham lawmna hun an hmang tawh ang. An Biak In chhungah erawh boruak a pik hle thung. 1818 Krismas urlawk ni a ni a. Puithiam Joseph Mohr-a chuan an Organ neihchhun chu a chhia tih a hrechhuak tlai tlat mai. Mohr-a chu a mangang tak zet a. A siamtha thiam lo thlen meuh chuan Krismas ni a liam thui hle tawh dawn tih a hre reng a. Chu puithiam la naupang tak, kum 26 mi lek tan chuan rimawi tel lo chuan Krismas in awmzia a nei lo.
Mohr-a hi a naupan tet atanga rimawi ngaina mi niin zai, Violin tum leh tingtang tumin vantlang zingah pawisa a lo hlawh chhuak tawh thin a. A pa chu sipai niin a nu chu puanthui nia sawi a ni. A school kalna leh university kalna thlengin zai leh rimawi tumin a inchawm chho vek a. A taimak leh thawhrim dan lo hretu puithiamin puithiam hna zir turin a thlemthlu a, 1815 kumah nemngheh niin Oberndorf-ah hian 1817 atangin rawngbawl tura dah a ni ta a ni. A rawngbawlna kohhrante chuan an puithiam thuhril mai baka tingtang tum a thiam hle mai leh folk music leh pathian fakna hla sakte a thiam hle mai te chu mak an ti hle.
An Organ chhiat avanga lunghnur tak chungin Mohr-a chuan a lehkha chhiarna pindan a pan a. Tingtang nen ngawt chuan Krismas hla un sak a remchang dawn lo tih a hria. Tingtanga rem theih ngei tur hla phuah zai a rel a. Pen leh a ziahna tur lehkhaphek a inchhawp a, chutih pah chuan a hma lawka a kohhran enkawl zinga chhungkaw pakhat nau piang hlim a tlawh, nu in a fa sen te duat taka a chawi lai kha a mitthlaah a lo lang a. Mohr-a chuan kha mite nufa a mitthla atang khan kum sang khat dawn lai kal tawha zan thiang reh laia nu leh a fa sen pianghlim, inchawi tlei lai ni awmte chu a suangtuah chhuak ta daih a.
A'n ziak chhin a, hmuh theih loh kutin a rawn ziahpui emaw tih mai tur hian lehkhapuanah chuan hla thu a rawn chhuak zung zung a, a hla laimu ber "Stille Nacht, heilige Nacht" tih chu hla thu mawi tak tak hian a rawn chhunzawm nghal zung zung mai a ni. Chu Krismas thawnthu ropui tak mai chu hla chang rukah a ziak zo a, van lam thiltihtheihnain a rawn thuam tih loh rual a ni lo. Hun a tlem tawh si, a hlathute chu thluk nei tura buatsaih a la ngai a, zanlai dar rik hma ngeia peih hman ngei tur a ni. An khaw thenawm hnaite, Arnsdorf khaw zirtirtu Franz Xaver Gruber, kum 31 mi chu a va pan ta a.
Gruber-a hi chuan a music thiamna hi a thup thin a. Puantah mi a pa chuan music ah eizawnna tham awmin a hre lova, a naupan lai leh tlangval laite chuan a pa hriat lohin an school zirtirtu hnenah Music a va zir ru thin. Ni khat chu a Organ tum lai a pa'n a lo hre fuh palh a, thiam a tih em avangin zir zawm a phalsak ta law law a. zirtirtu hna thawkin an khaw kohhranah Organ tumtu ber a ni zui ta zel a.
Mi pahnih ina an sak rual chi tura a hlathu siam sa, a thluk ngaihtuah sak tur chuan a va ngen ta chawt mai a. Gruber-a chuan hlathu chu a'n en a, Mohr-a, a biak in lam pana hmanhmawh taka a kir leh lai chuan Piano hmaa thuin a thluk tur a ngaihtuah tan ta a. Zan tlai tawh takah chuan hla thluk chu siam zovin Mohr-a hnenah chuan a va tlan phei thuai a. Enchhinna hun pawh an nei tlem tawh. an han tichhin a, Mohr-a chuan Guitar perh chungin a sa anga, Gruber-a'n a lo bass anga, 'Silent night, Holy night' tih laiah zaipawlin an lo pui ve thin dawn a ni.
Zanlai a lo thleng dawn ta. Kohhran mipuite chuan zanlai hunserh hmang turin Biak in an rawn pan a, Organ ri ruai ruai kara Biak in chhung luh an tum laiin Biak in chhung boruak chu a reh duk mai a. Hun tiam a lo thleng ta. Father Mohr-a chu mipui hma dawhsanah chuan a rawn chhuak a, Gruber-a chu a kianga ding ve turin a hawi a. An Biak in Organ chhiat avanga Music pangngai tum theih anih loh dan tlem a han sawi hlek a. Mahse rimawi a awm loh phai dawnlo a ni, a han ti leh a. Gruber-a nen chuan a bik taka an buatsaih hla thar an sak tur thu chu a han sawi zawm bawk a.
Gruber-a nen chuan Krismas hla thar mawi em em chu an sa dun ta a. Zaipawlin a hla laimu laiah an lo pui ve zel a. Alps tlang vur bawm khah luk boruak thiang ang maia rilru dam sawng sawngna khawp hla thar mawi tak chu kohhran mipui pungkhawmte chuan thinlung leh tihtak zeta ngaithlain an reh duk mai a ni. Hla an sa zo a, Mohr-a chuan hunserh hman chhunzawmin pungkhawm ho hnenah chuan lawmthu a sawi a, thingthiin an tawngtai rual a, chumi zan zanlai inkhawm chu a khamawm loh takzet a ni.
Khami zan khan thu a tawp hlen teuh hle. Zan khat thil thu pawimawh zual phuhruk nan maia phuah an ni bawk a, an hla khan sak zui a hlawh hran lo a, khua a lo thal a, an Biak In Organ chu siamthat a ni chauh a. Chumi hnuah Mohr-a chu Kohhran danga sawn a ni a. Kum engemaw ti chhung chu a hlathu ang hrimin Zan thiang reh tih hla chu a reh zui vawng vawng mai a ni.
Vanneihthlak tak maiin an Organ chu hmantlak a ni lo zui zel a. Puithiam thar chuan siamtha turin 1824 emaw 1825 emaw khan a siamtha thiam Carl Maurachera chu a ruai a. Carl-a chuan a'n belchiang vel a, organ chhungah chuan Mohr-a te hlaphuah, an kutziak ngei, a thluk leh remna turte nena ziah thlap mai chu a hmuchhuak a. A hlathu tluangtlam leh mawi tak mai chuan a thinlung a hneh a ni ngei ang, Gruber-a hnenah chuan a copy a dil ta chawt a, an inpe ta a ni.
Oberndorf khua a chhuahsan hnuin Carl-a chuan kha hla ziak kha chhawm zelin a sa fo thin a. A ngaithlatute chuan mawi an ti thei em em a. Rei vak lo hnuah Tyrolean folk singers, Europe ram hrang hrang fanga zin kual thinte chuan mawi an tih avangin an hla sak thin list-ah an telh ve ta a, chung zinga rual khat chu Strasser Family an tih te chu an ni.
Strasser Family hi unau mipa leh hmeichhia pali zaithiam zet mai an ni a, 1831 emaw 1832 ah emaw khan Strassers chuan Germany rama Leipzig-a trade fair an neihna ah Silent Night chu an sa a, mipuiin thiam an tiin chu hla chu mawi an ti takzet a. Hemi hnu lawk hian tualchhung chanchinbu pakhat chuan a hmasa ber atan he hlathu hi a chhuah a, chutah pawh chuan a hla thupui "Silent Night" pawh hmang lovin Tirolerlied (Tyrolean Song) a ti satliah ringawt a, Mohr-a emaw Gruber-a hming emaw pawh tihlan a ni lo.
A hla chuan a fang zau zel a, nakinah phei chuan Folk song sa thin chhungkaw lar tak The Rainers te zarah Atlantic tuifinriat a kan pha ta hial a, anni hian America ram an fanna-ah an sa lar zual ta em em mai a ni. He hla ngaithlatu tam berte chuan hla tlanglawn satliah maiah an ngai thei ngai lova, hlaphuah thian un Haydn-a phuah a nih an ring ngawt zel a. Gruber-a leh Mohr-a te lah chuan an hlaphuah lar tak em em zia chu an hre reng reng lo. Father Mohr-a chu kum 55 mi niin rethei tak, Pneumonia veiin 1848 khan a thi a, a hla phuahin khawvel kilkhawr ber ber thlenga a fan thu reng a hre lo. King Frederick William IV of Prussia hnuaia zaipawl hruaitu berin he hla phuahtu a zawnna lamah 1854 khan Gruber-a pawh chuan an hlaphuah larzia a hre ve tan chauh a, kum 67 mi niin, hlaphuahtu an zawn thu hriain he hla lo chhuah dan hi Berlin lamah lehkhain a hrilh ta a ni.
A tir lamah chuan mithiamte chuan heng mi hnuaihnung tak tak pahnihte mai hian hla mawi leh ropui phuah chhuak thiam turah an ngai lova. 1863 a Gruber-a a thih ni thleng chuan ringhlel an la awm fo thin. Hemi kum vek hian Rev. John Freeman Young chuan he hla-a chang 3, tun thlenga sak lar tak zel hi saptawngin a let ta chauh a ni. Tun hnuah rinhlelhna awm ta lovin Austria ramah chuan anmahni hriatrengna siam a ni ta hial a. Krismas hla (Carol) lam expert, William Studwell of Northern Illonois phei chuan "Silent Night hi music lama Krismas chhinchhiahna ber a ni," a ti.
A ni taka, he hla hi khawvel ram tinah tawng chi tinrenga sak niin, German leh Welsh te, Swahili leh Afrikaans te, Marathi, Malayalam leh Mizo tawng tein sak a ni vek tawh a; malzai thiamah lah Bing Crosby, Elvis Presley, Stevie Nicks leh Dolly Parton leh Kenny Rogers inkawp te thlengin mawi tak takin an sa hlawm.
He hla hian khawvel hmun hrang hrangah hnuhma lawmawm tak tak a nei fova. 1914 indopui pakhatna-ah phei chuan British leh German-ho inep khirhna lai berah zan reh lai takin German sipai hote'n he hla hi rawn sa chhuakin British sipaiten an lo zawm a. Krismas urlawk zan ropui takah chuan hmelma inep rengte chuan hlim em emin hun an hmanho theih phah a ni. He indona-ah vek hian Siberian lunginah German, Austrian leh Hungarian saltang ten Silent Night hla an sak chu Russian Commandant chuan mittui tla zawih zawihin, German tawng pai tak hian, "Kum khat chuang kan indo hnua hmelma ena ka en loh theih hun cheu chu zanin chauh hi a la ni," a ti bawk.
1944 kum khan Nazi hovin an awpbeh Czechoslovakia ramah German sipai Officer pakhat chuan Krismas zanah nau hnuchham chawmna hmun a tlawh a, German tawnga Silent Night sa thei an awm em tih a zawt a. Mipa naupang pakhat leh hmeichhe naupang pakhat rawn pen chhuakin, 'Stille Nacht, Heilige Nacht' tih chu an han sa a, German Officer chu a nui sak a. Chu veleh an thlaphang thut a. Helai bialah hian Juda mite chauhin German tawng an thiam avangin an Juda nih an inpuang a ni ta der mai. Mahse German Officer chuan, 'Hlauthawng suh u, engmah ka tih lo ang che u,' a lo ti a. Puithiam valai leh Zirtirtupain an lo sak tawh, khawvel mi tam tak thinlung lo khawih thin chuan he German sipai officer thinlung pawh hi a lo khawih ve em em a ni.
Tluangtea Hnamte