Total Pageviews

Monday, November 17, 2014

Bible-a An Telh Ve Tak Loh Thenkhatte

Kan Bible hi kan hriat theuh angin hlawm hnih, Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar a then a ni a. Thuthlung Hlui lamah hian pakhatna leh pahnihna a then te nen vek bu 39 a awm a, chutih laiin Thuthlung Thar lamah hian pakhatna-pahnihna a then te nen vek bu 27 a awm thung a ni a. Tuna Protestant lamin Bible atana kan hman hi tunhma kohhran hruaitu hmasa ten mi hrang hrang ziak Bible a telh atana tha an tih an lo thlan khawm te an ni a, chutih laiin hetia han ngaih mai a Bible a telh awm tak mahse telh ni ve ta si lo te pawh hmanlai thuziak engemawzat a awm ve tho mai a. Thenkhatte hi chu tuna kan Bible hmanlai ami an phuah khawm hnu daiha khawi emaw lai atanga an hmuh chhuah leh te pawh an ni nawk hlawm a. Roman Catholic lam nen phei chuan kan Bible hman hi a inanglo deuh nuaih mai a ni. Tun tumah hian Thuthlung Thar lam ami Bible a an telh ve tak loh zing ami kan hriat lar lutuk lemloh thenkhatte kan rawn lawr khawm dawn a ni.

Apocalypse Of Peter:
Thuthlung Thar lam thuziak a Bible a tel awm tak mahse an telh ve tak lo zingah chuan Apocalypse Of Peter an tih hi a lar ber pawl a ni hial awm e. He thuziak hi Thu Puan bu ang deuh hlek a ni a, a tlangpuiah chuan Lal Isua leh a zirtirte inkawmna ang ni in he thuziakah hian Lal Isua hian a zirtirte hnenah hremhmun leh Vanram a thil awm tur, hremhmun hrehawm tur zia, Pathian sawichhetute chu an lei a thil tlanga khai an nih tur thu te, Uire te chu an ke ah khai an ni anga, thil kang so bulh bulh mai chungah khai an nih tur thu te, Tualthatte chu thil lung mi taksa a lut thei tamtak awmkhawm na hmunah paih luh an nih tur thu te. Vanramah thung chuan rimawi mawi em em mai nen, taksa leh vun mawi tak nen, silhfen pawh mawi tak eng tle sar mai nen rimtui taka an awm tur thu te a sawina a inziak lang a ni.

The Epistle Of Barnabas:
Epistle Of Barnabas an tih hi AD 70-130 inkar bawr vel a ziah niin an ngai a. Tirhkoh Paula thuihruai Barnabas-a ziah a ni a ngaih ni in a thuziak atang hian Jewish Temple tih chhiah a nih hnu mahse Jewish Rebellion an tih 132 ami hma lam a mi a ni tih a hriat theih a. He thuziakah hian Judaism zirtirna leh an kalphung zawng zawng chu a hnawl vek a ni deuh ber mai a, Torah te pawh kawng dang deuhin a rawn sawifiah a, tin, a thuziak beh chhan atan hian Book of Enoch an tih Thuthlung Hlui bu a an telh ve tak loh kha a rawn hmang nasa hle bawk a ni.

Infancy Gospel Of James:
Thuthlung Thar lamah hian chanchintha bu bu li a awm tih chu kan hre tlang vek anga, mahse mi tam zawk hi chuan heng chanchintha bu kalphung anga ziah hi bu dang a awm nual tih erawh kan hre kher in a rinawm loh. Heng thuziak zingah hian ‘Infancy Gospel Of James’ an tih hi a lar pawl tak a ni ngei ang. he thuziakah hian Mari chanchin, a thianghlima te leh Kristian sakhua a a pawimawhna te leh Pathianin a tana Josepha a thlan dan te ziah lan a nih bakah Lal Isua naupan lai hun te, Aigupta rama tlanchhiat pui a nih dan chanchin te leh Heroda ina nausen a rawt chungchang te leh Baptist tu Johana leh Lal Isua nun te chipchiar taka ziah lan a ni bawk.

Shepherd Of Hermas:
Shepherd Of Hermas an tih hi engtik hun lai a ziah nge tih chiah hriat a har tawh khawp mai a. Kum zabi pahnihna leh pathumna bawr chho vel kha chuan chhiar a hlawh in a lar hle thin a, mahse kum zabi palina bawr chho vel atang kha chuan a lar lutuk ta lo deuh a. He thuziak hian sawi neuh neuh pawh a hlawh hle mai a. Kristian hruaitu hmasa Origen, Tertullian, Irenaeus leh Clement of Alexandria te kha chuan an thusawina velah pawh an hmang fo mai a chutih laiin Tertullian leh Clement of Alexandria hi chuan zirtirna diklo lampang rawng kai deuh ni in an sawi thung. He thuziak hi Hermas-a sal hlui ina inlarna anga a hmuh a ziah a ni a ‘Thu sawmpahnih pek’ pawh a awm tel nghe nghe a. A tlangpuiin Kristiante nun dan tur leh rinawmna pawimawhna lam a ni ber thung.

1st Clement:
1st Clement an tih hi Korinth khua amite hnena Pope Clement of Rome ina lehkha a thawn pahnih te zing ami ni in Kristian hmasa te thuziak hmasa pawla an ngaih avangin an ngai hlu hle nghe nghe a, AD 95 bawr vel a ziak niin an ngai a. He thuziakah hian Korinth khua a Kristian te an inhmuh thiamloh a an kohhran hruaitute tamtak an ban chungchang a Kohhran awmdan tur hrilhna a ni deuh ber a. Hei pawh hi mi thenkhat chuan Thuthlung Thar bu-ah hian telh ve awm tak ni ah an ngaih laiin telh a ni ve ta lo thung.

Gospel Of Thomas:
Thuthlung Thara telh ve loh zinga lar tak mai pakhat chu Gospel of Thomas an tih mai Chanchintha Thoma ziah an tih hi a ni a. He thuziak hi Thuthlung Thar bu-ah hian an telh loh nachhan ni a lang chu tunhma lamin an lo hmuchhuak ngai hauh lo mai a. Kum 1945 khan Nag Hammadi Library ah an hmuchhuak chauh a. He lehkhabu hi Chanchintha bu dang te aia a danglamna chu Lal Isua chanchin lam ziak vak lovin a zirtirna lam a sawi uar zawk a. Thuthlung Thar bu ah hian telh ni ve lemlo mahse thuziak zir chian hlawh tak mai a ni a, Isua pian leh thih leh a thawhlehna lam aiin chatuan nunna neih lam a sawi uar zawk bawk a ni.

The Didache:
The Didache an tih thuziakah hian Kristiante awmdan tur a step-by-step in chiangkuang takin a sawi chho a, Thu sawm pek chungchang te, Sacrament chungchang te, Kohran kalphung te chiangkuang takin a sawi a. Mi tamtak chuan The Didache hi kan Bible Thuthlung Thar lamah hian dah tel ni ta se, tun thlenga Kohhran inthendarhna hi a thleng fo kher lo ang an ti hial a ni.

Lost Epistle To The Corinthians:
Korinth khua ami te hnena Tirhkoh Paula lehkhathawn pakhatna leh pahnihna hi chu kan hre chiang viau anga Kristiante awmdan tur vel a sawina a ni deuh ber a mahse Korinth thawn khatna bung 5:9 ah khan, “Ka lehkhathawnah khan inngaih hmangte pawl lo turin ka chah che u kha..” tih kha a awm tlat mai a, chuvangin Korinth thawn khat hma hian Korinth khua amite hnenah hian lehkha a lo thawn thawh ngei a nih hmel tlat mai, mahse he lehkhathawn hi tun thlengin hmuh zawh a ni ta lo a. Lo bo daih lo se chu Thuthlung Tharah hian an telh ve ngei a rinawm viau a ni.

Third Letter To Corinthians:
Korinth lehkhathawn pathumna pawh hi a awm ve tlat mai. Tunhma chuan he thuziak hi an thuziak thianghlim zingah an chhiar tel thin a mahse kum zabi 4na chho atang kha chuan an pawm ta lo thung. He thuziak ve thung hi chu a bo in a riral ve lo a mahse mithiamte chuan tirhkoh Paula ziah a nih an ring chiah lo thung a. Hetah hi chuan Korinth thawn khatna leh thawn hnihna ami lawr khawm ang deuh a ni tlangpui.

‘Q Hypothesis’ an tih mai hi han sawi lang tel ve leh lawk ila. Chanchin Tha bu pathum Matthaia, Marka leh Luka te bik hi an in zul angreng hle mai a, inang vek lemlo mahse tamtakin an inzul hlawm a, a khawi ber hi nge hmasaber ang tih pawh hi chhut thiam pawh a har viau mai a. Marka ziak hi Matthaia ziak nen hian a inzul hle mai a chutih laiin Luka ziakah hian Marka ziak awm lo mahse Matthaia ziaka awm si hi a awm nual mai bawk a, an thu ziah dan leh an tawngkauchheh thlenga a inzul em avangin heng thuziak pathum te hian behchhan engaw thuziak pakhat an neiin mithiamte chuan an ring a, chu rindan chu ‘Q Hypothesis’ an tih chu a ni ta a ni. He Hypothesis a mithiamte ngaihdan chuan he ‘Q Documents’ an tih mai hi khatih hunlai chho a Kristian tena an rin ber pakhat a nih an ring a mahse he ‘Q Documents’ an tih mai hi a ziak them khat pawh hmuh tur a awm hauh lo thung. ‘Q Hypothesis’ chungchang hi tunlai thlenga mithiamte zinga inhnialna chawk chhuak tam ber pakhat a ni ve ta a ni.

BigDaddy Hmahmatea IV

Thubelh:-
Protestant ai in Catholic Kohhran hian Bible bu 7-in an nei tam a. Protestant in Bible a tang a hnawl te chu:
Tobitha,
Finna,
Siraka,
Judithi,
Makabia 1 leh 2,
Baruka,
Esther-ah bung 6 an paih,
Daniala bung then khat a tel lo bawk.


Tin, Chanchintha hi bu 28 lai a awm a, chung zing a tang chuan bu 4, Matthaia, Marka, Luka leh Johana ziah te chauh hi Bible-ah an seng lut.



Thurochhiah tam tak Catholic hian Bible ang deuh chiah a an pawm an nei bawk, Apostle ten, ziak a kan pek che u leh Thurochhiah a kan pek che u kha pawm turin zirtir rawh u, tih ziak Bible a, a awm ang khan Thurochhiah hi an nei nual a ni.


Hmar Tlangte

No comments:

Post a Comment