Mizo te hian Dar chi hrang hrang kan nei a. Darkhuang, Darmang, Darbeleu, Saraidar, Chepadar, Pawngmawngdar, Darsumtel, Liandodar, Sukchindar, Kawlkhendar, Selbuangdar, Keihawldar, Tuaichawngdar, Siallamdar, Haizangdar, Dawlpadar, Khawhaldar leh a dang tam tak kan nei awm e. A then chu an hmingthan viau laiin a then erawh kan hre lar lem lo in a rinawm. Heng kan tarlan tak zinga mi Dar huai chanchin tlem i lo thlur dawn teh ang.
He Dar huai chanchin ka sawi tur hian thawnthu pahnih hrawnin, vawi engemaw zat chu a kal kual tawh niin a lang. He Dar huai hi Darkhuang tiat laia lian, tumpawn pathum lai nei a ni awm e. A hmingah Dar huai an tih kherna chhan hi sawidan chuan khum hnuaiah emaw, banglai velah an dah mai thin a, chumi an dah chuan tu tum mah nilo hian a ri leh vung vung mai thin nia sawi a ni. Chumi avanga Dar huai tih a ni.
He Dar hi a neitu hmasa nia sawi chu Singaia, Chawngthu thlahtu kha nia sawi a ni. Singaia hi mi zah kai leh mifel tak nia sawi an awm laiin thawnthuah erawh chuan sumdawng nia sawi a ni bawk. Hemi hunlai hi kan Pi leh Pute Burma rama an khawsak hunlai Run lui kam vela an awm hunlai thlang an rawn tlak thlak hma hret kha a ni.
Thawnthuah chuan Singaia hi Saphai dawlh nia sawi a ni a, chumi Saphai chuan Dar huai leh Dar dang engemaw zat chu a dawlh tel a. Liandova te unau hi pa thih san leh nuin pasal a umsan, Rethei taka awm leh mi hmuhsit anni a. Tumkhat chu khuain an ramchhuak a, kawr pakhatah hian Saphai lianpui Singaia dawlhtua sawi hi a luikawr kham zawngin a awm ruah mai a. Saphai a ni tih hrelo chuan an zawh ta hlawm a. A hnuhnung berah chuan Tuaisiala chuan a han zawh ve chu an thingluang zawh chuan Mit nei hian a hre ta tlat mai a. A hma amite hnenah a han sawi chuan awih lo tak chungin an han enchiang chu Saphai lian em em hi a lo ni a, khawtlang chuan an bei ta a. Tichuan an that a, a sa chu an insem ta a. A hmutu Liandova nau Tuaisiala te unau chu a sa tha lai pe phal lovin a pumpui chu an pe a. Luikawr hla takah chhukpuiin, chu Saphai pumpui chu an han theh chuan Dar tam tak leh Dar huai chu a lo awm a. Tichuan khaw en lai pawha khua lut ngam lovin zanah khua chu an luhpui ta a ni.
Liandova hi khaw khat Lal nia sawi a ni a. Liandova thih hnu hian Tuaisiala chuan an ro neih te khawmin hausa taka a awm lai hian mi tute emaw chuan zu a hrairuiin a ruih hnuah chuan an that ta a. A ro zawng zawng chu an laksak ta a ni. Hei hi Run thlanglam leh Tiau an rawn kan tawh hnu niin a lang. Heta ro tam tak hi khawchhak lamah phurhchhoh an tum lai hian engtin tin emaw Chawngtleng Lal Hauchema chuan a la khawm ta ni mai hian a lang. Chung hunlai chuan Chawngtleng Lal Hauchema hi hausa leh awmthei tak nia ngaih a ni.
Pangzawlah hian Chawngvungi, Chawngthu hnam, hmeltha tak hi a awm a. A Pa hian a thihsan hma avangin a Nu chuan a hmeithaipui a. A to in rimtu pawh a ngah thei hle mai a. Hemi hunlai hi Kum 1700 AD hnulam atanga 1800 AD inkar bawr vel kha nia chhut a ni. Pangzawl khua hi Hrangkhupa Lal a athutna khua a ni a. In 400 bawr vel zet nia sawi a ni. Chawngvungi rim tur hian Chawngtleng Lal Hauchema fapa Sawngkhara chu a va thawkchhuak ve ta a. Sawngkhara hi a hmelchhiat em avangin Chawngvungi hian a lo be tha duh lem lo niin thawnthuah chuan kan hmu. Nei theia a hriat tak loh hnuah Zawlaidi hmangin Chawngvungi neih dan kawng chu a dap ta a. Harsa tak chungin Zawlaidi chu a nei thei ta mial a. Tichuan Zawlaidi chuan a zawlthlu ta a.
Heta inneih tuma palai Sawngkhara tirhte hnenah hian Chawngvungi Nu hian Dar huai hi a manah chuan a ngen ta a. Palaite chuan thildang ngiat zawk tura an tih pawhin Chawngvungi Nu hian a remtih loh avangin ‘Inremloh ai chuan ni mai rawh se’ tiin Dar huai chu pek an remti ta a ni.
Chawngvungi nu hian he dar hi a kawl reilo a ni mai thei, Pangzawl Lal Khawsaia fapa Vantawnga 1810 AD atanga 1860 AD ah khan a kawl nia hriat a ni.
Hemi hnu hian he Dar huai hi Sailo Lal Savunga chuan a kawl veleh a. Harsatna tam tak leh chhiatna a thlen fo thin niin sawi a awm a. Rei a kawl hman lo, chu Dar huai chu Savunga kawl hnuah Sailo Lal bawk Lalburha chuan a kawl veleh ta a. Rei pawh a kawl hman lo tihah chuan ro dang tam tak te nen Lal in chu a kang ta mai a. Chumi hnu chuan a chin hriatzuina a awm ta lo a ni.
He Dar huai hi Singaia'n a thihphah hnuah Tuaisiala’n a thihphah leh a. Chumi hnuah Chawngvungi’n a thih phah veleh bawk a. Hri leh tam bakah chhiatna tam tak a thlen thin a, a hmingah pawh Dar huai tih hi a inhmeh hle awmin a lang.
Thawnthu pahnih chhungkhungin, Lal pali lai mai a hrawn bawk tih kan hmu thei a. He dar huai hi Run vela an khawsak hun atanga thlang an rawn tlak hnu thlenga awm thawnthu inhlanchhawn leh chhuidawnna atanga chhut a ni.
Scorce: Monoliths & Landmarks of Southern Mizoram.
Liandovate Unau Thawnthu.
Chawngvungi leh Sawngkhara thawnthu.
L Vanchiau Thanga
Facebook
No comments:
Post a Comment