Total Pageviews

Tuesday, June 10, 2014

Chhakchhuak Hnam Tobul

Duhlian tawng hmang Lusei hnam zinga mi Chhakchhuak ho lo chhuah dan tlemin ilo thlur dawn teh ang.

Lusei chuan tukkhum lamah sam anzial thin a, chhip lam chal zawna zial hote erawh chu ‘Pawih’ tiin an ko mai thin. Kan pi leh pute thlâng an rawn tlak hma Khampat hmuna an awm hunlai hi sawidan leh rindan a inanglo hlawm a, a kum hi a dik vek lo tih chu mitin ngaihdan ni mai sela. Kum 1300AD bawr velah khan Khampat hmunah khian kan pi leh pute chu an awm tawh tih chu kan hre thei awm e.

Heta an awm lai hian Chhakchhuakho thlahtu bul Luseia chu khaw roreltuin a awm nia hriat a ni. Bung an phun a, chu bung chu a lo lianin, a zar pawh lian tawk takin a arh ta a. Luseia hian fapa pathum Chhakchhuaka, Tochuanga leh Thangpuia te a nei a. ‘Luseia chuan a thih dawnah chuan a fapa te pathum Chhakchhuaka, Tochuanga leh Thangpuia te chu a kova, an hnenah chuan “Hei ka lo thi dawn hnai ta a, ka thih hunah chuan he bung zar awnna in a kawh zawn lam theuhah hian in unau chu in kal dawn nia,” tiin chhia a chham a ni’ an ti.

Chu bung chu a lo lianin a zar pawh a pharh tha hle mai a, Chhakchhuaka chuan azar lian ber kawhna lam chhim thlang lam panin Khampat hmun chu a chhuahsan a. A nau Tochuanga'n a zar hmar thlanglam chu zawhin a thlangtla ve ta a, sawidan tam zawkah chuan ‘Tochuanga hi Hmar hnam thlahtu hi a ni an ti’.. A naupang ber Thangpuia'n azar chhim chhak lam hawiin a chhuak ve ta bawk a.

Hetia Chhakchhuaka kalchhuak ta chuan Meitei ho awmna thin Thanghemah awm hmun a beng bel ta a. Hemi hmunah hian rei an awm awm love. Thanghem atang chuan chhuak lehin Kalemyo phaizawl lam her zelin a kal zel a, Kalemyo phai atanga hla vaklo tlang bawk lian Thafu chhipa ‘Khawchhak’ khua an tih hmunah chuan a awm ta a. Hemi hmunah hian Chhakchhuaka hi a thi ta a ni an ti. Khawchhak a an awm hunlai hian Tlaute hnam ho chuan an rawnfin a, an awmna hmun hming ang zel hian an hnam hming chu koh thin a nih avangin chutia Tlaute ho tena an rawn fin ve tak siah chuan an hnam hmingah chuan ‘Khawsa’ an ti ta a ni.

Chhakchhuaka a thih takah chuan a fapa Mauva chuan a aiah ro a rel ta a. Mauva chuan Runlui chu rawn kan thlain Lunglui hmunah chuan awm hmun a bengbel ve ta a. Helai Lunglui a an awm hunlai hian Puia thlahte leh Nganbawma thlahte chuan rawn finthla ve lehin helai hmun hi 1400 atanga 1450AD bawr velah tam tak chuan an ngai. Lunglui atanga insawnthla lehin Tlangkhuaah chuan awmhmun an han sual leh ta a. Helai hmun hi ‘Chhakchhuak Tlangkhua’ tih a ni thin. (Khiangzâng khaw bul, Lentlâng pang a mi a ni) Helai hmunah hian Mauva chu a thi a, Mauva thih hnu lawkah hian inhriatthiam lohna neuh neuh a awm avangin Renthlei hote chu an inla hrang ta a. Renthlei ho hi Lungzawl hmunah awmhmun an khuar a ni. Chutiang a nih takah chuan chu khuaah pawh chuan awm rei ta lo chuan khawthar an zuan leh ta a. An va inkhuarna hi ‘Dailung’ anti zet a, a hnu deuhah chuan ‘Seipui khur’ an ti leh ta a ni. ‘Mizo hnam tam tak lo chhuahna hmun chu he Seipui khur hi a ni e’ an ti thin.

Ti hian i han sawi dawn teh ang, Chhakchhuaka chuan Mauva, Hualhnama, Zawngbawla leh Chera a hring a. Mauva chuan Khirhtea leh Tlahtea a hring a, Khirhtea chuan Ngalsia, Baichia leh Ungtena a hring a. Ngailsia chuan Phungchia leh Ngalchhunga a hring a. Ungtena chuan Chhangtea a hring a. Tlahtea hian Seipuia a hringa, Seipuia chuan Hualthana a hring a. Hualthana chuan Darkima a hring a. Darkima chuan Hualngova leh Hualhanga te a hring ve leh a ni. Hualngova hian Bochunga, Chalthlenga, Cherputa leh Khupnova te a hring ve leh a. Hualhanga chuan Lalluna, Chhumkhala, Chalbuka, Taihlunga, Sialchhunga leh Chertluanga te a hring ve leh a. Tichuan Mauva - Ngalsi, Baichi, Chhangte, Hualngo leh Hualhang te chu Chhakchhuak hnampui an lo ni ta a ni. Chhangte ho erawh chuan Chhakchhuak hnama tel an duh tak loh avangin an in la hrang ta a ni.

Pastor Liangkhaia sawidan (Mizo chanchin) hi lo en ve thung teh ang. Hualngo - Chalthleng, Bochung, Khupno leh Cherput. Hualhang - Chalbuk, Baichi, Chhumkhal, Taihlung, Chertluang, Khupno, Fangte. Lumkhua - Sialchhung, Ngalsi, Ngalchhung leh Phungchi. Chhakchhuak thlahtu hi Mauva a ni a, Mauva’n Tlahtea leh Khirhtea te a hring a, Khirhtea chuan Ngalsia leh Sialchhunga a hring ve leh a. Lunkhuaah chuan an insawn ta a, chumi an awmna chawi chuan Lunkhua tih a ni ta a ni.

Chhakchhuak ho chanchin sawidan dangah chuan Hualthana hian Hualngova, Hualhanga leh Hualhnama te a hring a, helai hun hi Tiau an rawn kan hnu nia sawiin, ‘Hualhnama hi an en hrang hle a, sa pawh an hleh ve duh lova, a lungawi lo chu an awmna hlui lamah a kir leh ta a ni’ an ti.

Mizoram chhim thlang Bangladesh border vela awm ‘Phualhnam’ te hi Hualhnam kal zelte nge an nih a, Chhakchhuak hnam Duhlian tawng hmang lo va Lai bela khawsa ta zawk an ni em le?

(Source : Mizo history by Hrangthiauva.
Mizo Chanchin by Liangkhaia Pastor)

L Vanchiau Thanga
Facebook

15 comments:

  1. A awih awm lo ltk e, Tochuanga hi Hmar historya awm ngailoe phuah chawp history. Ani e Hmar chu hnam upatak ani, Duhliana fapa chu Lusei Tin chhakchhuaka hi direction sawina ani e. DUHLIANA apa chu khawlaichhuna Tusing ani tiin Pu(l) V.lunghnema khan aziak e, Tusing chu Hmar Faihriem chipeng pakhat ani e. TOCHUANGA athlahte chu TOCHHAWNG leh VANCHHAWNG anni ti hriat atha HMAR ho hi TOCHUANGA thlah pakhat mah kan awm love ,

    ReplyDelete
  2. Ni e, kan pi leh pu te khan ziakin lo dahtha thlap thei se chuan inhnial na hi a tam lo tur ania. Chhui dan in an loh vangah i ngai mai ang hmiang.

    ReplyDelete
  3. 'Chhakchhuak' tih hi thlatu hming a nih hmel loh! A chhan chu Chhakchhuak ah hian hnam hrang hrangte an awm a, mahse chung hnam pengte chu unau vek an ni lo. Amaherawh-chu sawi zau lem lo a, tawitea hrawm a, sawi awlsam nan i source lakna hian a hmang anih erawh chuan a hriat thiam ve theih thovin ka hria.

    ReplyDelete
  4. Hualhnam ka nia Mahse Tedim ram ah chuan Gualnam kan Mahse History tak chuan Mizo ka lo nih hi Zomi pawh ka bo vek

    ReplyDelete
  5. Tochuanga khi Tlaichhun/Tlaisun thlah zi ding kha anih chuan Tlaichhun hi Pawi kan va nih tak hmel loh ve.

    ReplyDelete
  6. ka van be duh che ve 9354651686 hi ka whatsappna a ni a minlo text thei a ngem o

    ReplyDelete
  7. Manipur ah kan om a, Vualnam kan in ti. Paite/ Zomi ah kan om. Haha... Chakkchuak thlah kan lo ni daih e lo.. ehe.. chuvang ni ang kan hmelthra riau..

    ReplyDelete
  8. Sap thlah kan nilo phawt a , vai thlah lah kan ni lo lehzual . Kan chhuahna chu chhak lam a ni tih kan chiang tlang a . Chu hmun a tanga pêng te kan ni , hnam bil sawilo in Lusei / Mizo ka ni , i ti ang u.

    ReplyDelete
  9. Chhakchhuak hnam minep, hualngo ah pawh khan mizo in ti duh lo kha in ni tlat a lawm,,, nge?? Ni aa,, in zahpui zawk lee?? Chhakchhuak zawhna ka zawt che a nih chu?? Mizo zawng zawng hnam in hun pum huap a,, chawimawi na emaw duhsakna a hlawh lai in,, nangni Chhakchhuak ho hi in rawn lang leh a,, laiking emaw Sihal Putar ang mai in nih le?? Chhakchhuak ???

    ReplyDelete
  10. Hamthatna chiah in duh

    ReplyDelete