Chernobyl a nuclear reactor a chhiatna thleng kha
A hun lai chuan a ai a lar a awm chuang lo, kum tamtak a vei hnu pawh in khawvelin a la ngaihven reng a, Khawvela nuclear reactor a chhiatna thlengah chuan a lar ber a ni in khawvel ina a buaipui leh khawvel ram hrang hrang ten an thiam thil an thawh a, ui leh kel thlun pawlh ang mai a inngeih lo thin leh in el ran mai Soviet Union leh USA pawh lungrual taka thawh ho tirtu, tun hnu a mi tamtak te hriat hlawh ta lem lo Chernobyl a chhiatna thleng chungchang hi tun tum chu in sawi chho dawn teh ang.
Chernobyl Nuclear complex an tih hi Russia ram Soviet Union a la nih lai a Ukraine khawpui Keiv atanga Km 130 vel a hla a awm a ni a. Hetih hun lai hian khawvel pumpuiah nuclear reactor ho 370 chuang a awm ni a ngaih a ni in heng zinga 41 te chu Soviet Union ah hian an awm nghe nghe a ni. Chernobyl a nuclear reactor hi 1983 a hawn tan kha a ni a a lian pawl tak ani ve nghe nghe a. Hetih hun lai hian khawvel pum a nuclear reactor ah hian chetsualna vawi 151 vel a thleng tawh ni a hriat a ni bawk. He neuclear reactor a chhiatna thleng hi a nasa tham bawk a, control hman lo se chu Soviet Union ram pumpui leh Europe ram zautak huam chhung chu a zungzam hlauhawm nuclear radiation avangin chenna ngamloh ah a chang mai thei ni in an chhut nghe nghe a ni.
Kum 1986 April ni 25 leh 26 zan khan Chernobyl a nuclear reactor pathum awm zinga pakhat chhungah chuan a preasure chu hlauhawm khawp in a sang tih an hriat chhuah avangin he preasure sang lutuk tih zangkhai nan hian a hnathawk te chuan a hu engemaw zat chu an paih chhuak a. Hetia a hu sa an paih chhuah atang hian hydrogen gas hlawm rawn insiam in he hydrogen gas hlawm hi a puak ta thut mai a, kangmei nasa tak mai a chhuak zui ta a. He kangmei chhuak hi a tuk zing dar 5:00 velah chuan an thelh mit thei hram a, scientist pahnih leh a chhunga hnathawk mi thenkhat te chuan an nunna an chan phah a. Heng hnathawk nunna chan te hi Automatic Control Installations lam section a hnathawk ho te an ni tlangpui a. Atirah chuan a hlimchhawna nunna chan hi sawrkar lam chhut dan chuan mi 31 ni in mi 300 vel chu radiation natna, nuclear zungzam in a thlen ang chi an vei niin an ngai a mahse heti mai hi a lo ni teuh lo mai le. He thil thlen hma deuh lawk hian America ram chhung a nuclear reactor pakhat a lo puak tawh bawk a, he thil thleng hi an lo zep tlat mai a. Thla hnih teh meuh a vei hnuah International Atomic Energry Commission chuan an hre ve chauh nghe nghe a mahse Chernobyl a thil thleng hi chu April ni 28 kha chuan khawvel pum in an hre hman tawh a ni.
A rang a rang in invenhimna lam hna leh a reactor chhia siamthat te leh a nuclear zungzam hlauhawm darh tur ven hna chu an tan ta nghal a. A tuk zingkar atang chuan chu reactor complex huam chhungah chuan tumah luh leh kaltlang an phallo nghal a, a bulhnaiah takngial pawh kal an phal lo a. Nuclear zungzam ina a tih nat ho chu an tana enkawlna tur damdawiin bik an ruat Keiv leh Moscow an enkawl nghal an ni a. An awmdan a mak kher mai lehnghal. An thaw tha thei lo a, an taksaah chuan khawihli ang mai durh ang deuh hnai la a rawn awm tek tuk mai a, an ek te a thi in an luak vak vak mai bawk a, an sam te a tla a an taksa chu a na them thum hlawm mai a ni. Km 30 bial chhung vel a mi cheng zawng zawng chu hmun him lama thiar chhuah vek an ni a. Heng a thiarchhuah hna thawk tur hian bus 2,172 leh truck 1,786 chu mimal lirthei bakah an ruat a, heng ho hian mi cheng te thiar chhuah hna chu an thawk char char mai a ni.
Heng a mi cheng an thiar chhuah te hi in ruakah te, hotel ah te leh health centre ah te an dah khawm a. He reactor awmna bul a khua Pripyat, mi 40,000 chuang chenna leh a bul hnai ami tho thingtlang khaw te mi 26,000 vel chenna a mi cheng te chu rang lutuk a hmun him lamah thiar chhuah an ni in nitin chaw vawithum pek an ni a, tin, allowance ah nitin mi pakhat zel Russia pawisa 200 roubles pek ziah an ni bawk a ni (Kan Hamara Desh leh kan Zotlang ram nuam ah te hi chuan a teuh hian a hnai awm lo mai nge te ka ti ve mai mai thin, chhiatna tawk engemaw compensation pawh sawrkar hian a pe hleithei lo ania). Zirna in zawng zawng khar vek a ni in school naupang te chu Baltic Sea a tourist Resort nuam deuh deuh ah an dah khawm vek a. Heng naupang 1,500 chuang te hian hrehawm an tih loh nan a nuam thei ang berin an awm tir in nuclear radiation laka an him theih nan theih ang tawkin a venhim hna an thawk bawk a ni. Kangmei hi reactor No 4 a chhuak a ni a, kangthelh motor 50 dawn Keiv atangin an rawn thawn a, heng ho hian mei chu an thelh mit thei hram a, reactor dang erawh chu a kangkai ve ta lo a ni.
Tichuan le a hna hautak ber mai pakhat, nuclear zungzam boruak a a put chhuak tur ven hna chu an thawk ta nghal char char mai a, he hna thawk tur hian American mithiam te leh Sweedish mithiam te pawh an rawn thawk chuak ve ta a. A bul hnaiah kal ngam a ni si lo a tichuan a tir ber in a reactor kang chhe ta lairil ber chu a leak loh nan hnawh phui phawt ngai a an hriat avangin helicopter hmangin 200 metres vel a sang atang chuan cement leh marble her dip leh suan leh boron chawhpawlh chu ton 5000 vel zet a tam chu an chhung lut ta hem hem phawt mai a, an beisei dan chuan hemi khal hian nuclear zungzam hlauhawm put chhuak tur chu a veng thei mai in an ring a ni. Mahse thil dang hlauhawm dang a awm tih an hrechhuak leh ta tlat mai le.
He reactor hi a hnuailamah a sa lutuk ven nan tuikhuah lian em em mai an siam a , chumi chungah chuan reactor hi an siam ta a ni a. He an tuikhuah siam hi leihnuaia lui tui luang ina tui a siam a ni a, he reactor an hawh phui nana an hman cement leh suan leh eng engemaw chawhpawlh te hi an rit em em mai si a, heng an hnawhna rihna hian hian a delh chim palh a hlauhawm leh ta tlat mai. a delh chim palh a, a hnuai a tui a a luh vaih chuan chu tuihnuai lui chuan Russia ram lui lian ho te a fin vek mai si a, chung lui a fin te chu tuipuiah an luang lut bawk si a, chvangin chhiatna nasa tak mai a thlen dawna an hriat avangin, ahnuaia an tuikhuah chu concrete foundation hlang angah an siam a an chhung khat leh ta vek mai a. Tichuan lei pawn lamah chu reactor chhia chu concrete bang chhah tak in an hung chhuak leh vek a, tin, chumi chu a chungah concrete vek in an chhin phui leh vek bawk a, tichuan nuclear zungzam chhuah hlauhawm miah loh turin an char phui hnan ta tlat mai a nih chu...Hautak ve rem rem viau ang le.
Nuclear zungzam avanga damdawiin a an dah te leh a hnathawk ho te chu uluk taka enkawl in anmahni a radiation level chu an endik reng a, heng damlo zinga a na zual mi 19 te chu an thling an thlak sak vek nghe nghe a ni. Radiation natna hi cancer natna nen hian a inang deuh ber ni in an sawi. Helai bulhnai vela mi cheng 2,20,000 vel zet te chu endik vek an ni a, mahse an nunna atana hlauhawm engmah a awmlo ni a an hriat avangin a hlauhawm zual a reactor a thawk te chauh chu damdawinah an dah ta a ni. Tin, bawnghnute leh thlai te chu nitin ei tlak a ni em tih vawi thum vel an endik ziah bawk a, tin, helai Chernobyl reactor huam chhung Km 30 bial chu tuma kalpawh theih loh turin an hung vek bawk a, tin, boruak pawh a thianghlim em tih am endik reng bawk a, tichuan June thla a lo thlen chuan mi tamtak chu an chenna hmun ngaiah cheng turin an kir leh tawh a ni. Mithiam te chuan thlai hring te chu chemical chikhat Iodon-31 an tih chuan a khawih in an ring deuh phawt a, mahse ngun taka an zir chian hnuah ni 8 hnu velah chun Iodon-31 level chu a tlahniam leh vek tih an hmu chhuak a. Ni 80 hnuah phei chuan mihring tan a ei hlauhawm loh khawp in a awm leh vek ni in an hriat bakah thlai chi rawn tiak thar te phei chu radiation hian a effect engmah anmahni ah a nei lo ni in an hre bawk.
Hetiang hian nuclear zungzam lakah him niin hre mahse luidung vel leh tui te chu an lo thianghlim zawk theih nan lui kuang zawng zawng ah te chuan sarang an phah chhuak vek a, tin, Chernobyl huamchhung atanga hmun hla deuh chung zawnah te chuan silver iodide hmangin chhum te chu thlawhna atangin an kap a, tichuan ruah siamchawp an sur tir ta char char mai a, chutih lai in Chernobyl huam chhung chung zawnah te chuan Carbonic acid cyrstal te thlawhna atanga phuh in ruah sur tur an dang bet ve leh char char thung a. Hetianga ruah sur dan thlenga an control vek avang hian an ram chhunga nuclear zungzam hlauhawm chu ni reilote chhungin an ti bo vek thei ta a ni.
He thil atan hian Russia sawrkar chuan an ram pawisa 13,000,000,00 roubles chuang a seng a, India pawisa chuan 2600 crores vel ang anih chu. Heng a sum sen zawng zawng a 520,000, 000 roubles hi chu mipui in a an thawh khawm zuk ni tlat pek a mawle. Keini ram sawrkar atanga chhawmdawlna ringawt mai beiseina ram nen chuan kan inang chiah lo anih hmel khawp mai.
BigDaddy Hmahmatea II